عصر کرد - در گفت‌وگویی تحلیلی به چالش‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، افزایش هزینه‌های تولید، مهاجرت نخبگان و پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره شد و در این زمینه نیاز به بازنگری در سیاست‌های اقتصادی و فناوری ضروری است تا ایران بتواند از ظرفیت‌های خود در زمینه انرژی خورشیدی استفاده کند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دنیای امروز زندگی انسان به تولید و مصرف انرژی گره خورده است به همین دلیل انرژی، یکی از اجزای اصلی استراتژی توسعه هر کشور به شمار می‌آید.
همچنین افزایش نیاز به انرژی، همراه با بحران‌های زیست‌محیطی چون تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و تخریب منابع طبیعی، اهمیت یافتن منابع انرژی جدید و جایگزین را ضروری می‌کند. این منابع انرژی که از طبیعت و منابع همیشگی همچون خورشید، باد، آب و زمین به دست می‌آیند، نه تنها پایدار و پاک هستند، بلکه نقش مهمی در کاهش آثار زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی دارند. انرژی خورشیدی فراوان‌ترین منبع انرژی است که حتی در هوای ابری نیز قابل استفاده است. سرعت جذب انرژی خورشیدی توسط زمین حدود 10000 برابر بیشتر از مصرف انرژی بشر بوده و این فن‌آوری‌ها می‌توانند با تبدیل نور خورشید را از طریق پنل‌های فتوولتائیک یا آینه‌های متمرکز کننده به انرژی الکتریکی، گرما، سرمایش، روشنایی، الکتریسیته و سوخت را تأمین کنند.
از زمانی که موضوع استفاده از انرژی تجدیدپذیر در کشور مطرح شده تاکنون 34 هزار مگاوات پروانه نیروگاه در این بخش ثبت شده است که از این میزان بیش از 20 هزار مگاوات مربوط به دولت چهاردهم و 14 هزار مگاوات مربوط به دولت سیزدهم بود؛ همچنین به گفته محسن طرزطلب؛ رئیس ساتبا برای بیش از 78 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کشور متقاضی وجود دارد.
طبق تاکید رئیس جمهور باید در مدت کمتر از چهار سال حداقل 30 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر شامل 25 هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی و پنج هزار مگاوات نیروگاه در کشور به شبکه برق متصل شود، برای ایجاد این 30 هزار مگاوات نیروگاه باید 110 هزار میلیارد تومان هزینه شود که نیازمند سرمایه‌گذاری بزرگی در این زمینه است.
بر اساس آمارهای رسمی در هفت ماه گذشته 500 مگاوات ظرفیت برق توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ایجاد شده و پیش‌بینی می‌شود که در بهار سال جاری حداقل 400 مگاوات دیگر به این ظرفیت افزوده شود اما هنوز این ظرفیت هنوز برای جبران ناترازی‌های موجود در تأمین سوخت کافی نیست زیرا در برنامه هفتم توسعه، ایجاد 2 هزار و 400 مگاوات در سال برای کشور تکلیف شده است.
سید مهرداد هاشمیان، کارشناس انرژی و میثم صادقی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان با حضور در میزگرد ایمنا از موانع پیش‌روی توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی می‌گویند. بخش دوم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

ایمنا: پنل‌های خورشیدی بیشتر از چه کشورهایی وارد می‌شود؟
صادقی : چین توجیه پذیرترین شرایط را برای بازرگانان ایرانی دارد البته تعدادی سرمایه‌گذار ایرانی نیز برای مشارکت در این بخش وارد کشور شدند، برای مثال سه سال پیش که یک سرمایه‌گذار آلمانی به ایران آمد، چند نفر دیگر هم متقاضی سرمایه‌گذاری در این زمینه بودند اما سوال اینجا است که چرا هنوز سرمایه‌گذاری جذب نشده است؟ منظور این نیست که بگوییم گروهی شیطنت کرده و مانع شدند بلکه موضوع این جاست که هنوز یاد نگرفته‌ایم چگونه با سرمایه‌گذاران خارجی برخورد کنیم این باعث می‌شود افرادی که آمادگی فعالیت در کشور را دارند، نتوانند سرمایه‌ای را وارد کشور کنند که از آن نتیجه بگیرند و ما هم از آن منفعت ببریم.
هاشمیان : نکته دیگری که وجود دارد این است که وقتی پیوسته قیمت را بالا می‌بریم این موضوع در برخی بخش‌ها ضرر ایجاد می‌کند به عنوان مثال افزایش پایه حقوق کارگر باعث می‌شود هزینه تولید تا 50 درصد افزایش پیدا کند، در حالی که آیا تولید افزایش پیدا می‌کند تا با هزینه بالا رفته بتوان کالای تمام شده را در بازار رقابتی فروخت؟ پس احتمال تعطیلی کارخانه و بیکاری 20 تا 500 کارگر وجود دارد.
صادقی : یکی از چالش‌های ما این است که دستمزد کارگر پایین است اما مواد اولیه را به دلار روز خریداری می‌کنیم، به عبارتی قیمت واردات مواد مورد نیاز برای تولید از چین بسیار بالا است زیرا در این کشور دستمزد کارگر بالا و مواد اولیه ارزان است ولی در کشور ما موضوع برعکس است و در طول مراحل مختلف تولید چالش‌هایی داریم از جمله مالیات و مبالغ دیگری که تولیدکننده باید پرداخت کند.
هاشمیان : برآوردی که صورت گرفته بود نشان می‌داد یک تولیدکننده باید در قالب 68 مورد، هزینه‌هایی پرداخت کند که به تازگی تا 75 مورد نیز افزایش پیدا کرده است که به جز آن، خروجی‌های مالی تعریف شده در کار و اقتصاد، تولیدکننده را دچار مشکل می‌کند به همین دلیل بسیاری از اعضای اتاق بازرگانی از پایین بودن درآمد گلایه دارند در حالی که روزگاری بنگاه‌های خیریه از درآمدشان اداره می‌شد. همه اینها دومینووار به هم متصل است و در هر کجای این زنجیره اختلال ایجاد کنیم، همه به هم می‌خورد، بنابراین باید تلاش کنیم حداقل برای یک دوره زمانی مثل پنج تا سه ساله قیمت ارز را ثابت نگه داریم.
صادقی : به نظر می‌رسد که سیاست‌های کلان اقتصادی، مدیریتی و جامعه‌شناسی ما نیاز یک بازنگری دوباره دارد تا بتواند چرخه اقتصاد کشور را تکان دهد. تجربه ما نشان می‌دهد که سال گذشته دستگاهی ساختیم که می‌تواند زمانی که برق ارزان است، انرژی را تولید و در قالب بلوک‌هایی ذخیره کند تا در شب به یخ تبدیل شده و در طول روز که برق کم و گران است آن را به آب تبدیل کند و این انرژی آزادشده به انرژی واحد تبدیل شود. هنگامی که شرایط لازم برای راه‌اندازی خط تولید را بررسی کردیم برآور شد که با مبلغ 23 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری می‌توان این خط را راه‌اندازی کرد در حالی که در ابتدای امسال این رقم به 45 میلیارد تومان می‌رسید یعنی قیمت‌ها به اندازه‌ای بالا رفته که این کار اثرگذار برای کاهش 30 درصدی انرژی در تابستان، به راحتی نشدنی خواهد بود.
هاشمیان : اینجا هم موضوع نظام حل مسائل وجود دارد که وقتی خواهیم وارد شویم، آن سیستم اختلال در خود ایجاد می‌کند و این شرایط خوب نیست.
صادقی : شاید برای یک شرکت با سابقه فراهم کردن مبلغ 20 میلیارد تومان سرمایه اولیه کار سختی نباشد ولی وقتی عدد به 45 میلیارد تومان برسد، کار آسانی نیست زیرا 20 میلیارد تومان نیز سرمایه در گردش برای طرح لازم است و کار از توجیه‌پذیری خارج می‌شود. به همین دلیل است که اکنون جبهه نبرد ما فناوری و اقتصادی است.
کشور ما صادرکننده نخبه است و در دو سال گذشته بیش از 10 نفر از نیروهای ما در شرکت‌های بزرگ و مراکز تحقیقاتی استرالیا، آلمان، سوئد و کانادا مشغول به کار شدند، نیروهایی که یکی دو سال کارآموزی و مهارت‌آموزی کردند، رزومه و تجربه‌ای به دست آوردند و اکنون در شرکت‌های خارجی مشغول به کار هستند بنابراین می‌توان گفت صادرات اصلی ما اکنون فناور است.
هاشمیان : در حالی که نیروی متخصص در کشور لازم است آنها مهاجرت می‌کنند پس می‌توان گفت که صادرات فن‌آور سودی برای کشور ندارد زیرا آنها قسمتی از درآمد خود را به کشور نمی‌فرستند گرچه که موارد استثنا نیز در این زمینه وجود دارد و این فضای جالبی نیست و باید کشور را از آن نجات داد.
ایمنا: دولت باید در این زمینه نقش تسهیل‌گر داشته باشد؟
هاشمیان : خیر به نظرم دولت نقش نباید نقش تسهیل‌گر را انجام دهد زیرا این کار را بلد نیست، تسهیل‌گر یک مقطعی از کسانی هستند که می‌توانند این نقش را انجام دهند که در گذشته یک کار فنی تولید شده ایجاد کردند آنها تسهیل‌گر می‌توانند باشند برای این هدف باید اکنون دانشجویان فارغ‌التحصیل از دانشگاه یا دبیرستان و هنرستان را مشغول به کار کرد که اکنون بیکار هستند، یعنی تعریف درست این است که کسانی که کار کردند، کار بلند شدند و توانایی استقامت در این مسیر اشتغال را داشتند، باید تسهیل‌گر شوند.
اگر بپرسید وظیفه دولت یا سیستم حکومتی چیست؟ پاسخ این است که باید به جوانان اعتماد کند ممکن است از 10 شرکت، پنج نفر شکست بخورند اما در این صورت می‌گویند خودمان به نتیجه نرسیدیم نه اینکه کسی به ما کمک نکرد، فاصله بین این دو حرف زیاد است و وظیفه داریم که این ناامیدی را از جامعه پس بگیریم.
صادقی : دولت بودجه‌ای را برای تلفات در دستگاه‌های اجرایی در نظر می‌گیرد که رقمی بین هشت تا 11 میلیارد دلار است در حالی که این بودجه به دلیل اشتباه کاری دولت است اما حاضر نیست که به یک فن‎‌آور فضا و بودجه یا حمایتی را اختصاص دهد تا ایده را به مرحله تجاری برساند.
کشور چین مثل ما پارک‌های علم و فناری دارد، اینقدر که ما تلاش می‌کنیم برای پیدا کردن مشتری و بازار، در چین این گونه نیست و وقتی فردی صاحب ایده و تکنولوژی شد دولت چین دست او را در دست تولیدکنندگان بزرگ می‌گذارد در مرحله بعد نیز تا بخواهید ارتباط با دنیا وجود دارد، یعنی شرایط صادرات برای افراد فراهم می‌کند و حمایت می‌کند تا آنها صاحب کارخانه شوند. در اروپا نیز وقتی استارتاپی ایده را تولید می‌کند دغدغه این را ندارد که باید محصول را تجاری‌سازی کند، کارخانه بسازد، دنبال کارگر و تجهیزات و ماشین خریدن باشد بلکه دست فناور را در دست افرادی می‌گذارند که در این زمینه کار می‌کنند و صاحبان ایده و فناوری در سهام شرکت‌ها شریک شده یا جذب حوزه می‌شوند تا دپارتمان را جلو ببرند.
هاشمیان : چند نفر از افراد بزرگ دنیا را سراغ دارید که در سال‌های اخیر معروف شدند در حالی که اینها ناگهان و اتفاقی پولدار نشدند بلکه در یک فضا قرار گرفتند، کمک‌هایی از سوی شرکت‌های دارای درآمد دریافت کردند و امروز می‌بینیم که به کجا رسیده‌اند، برخی از این شرکت‌ها خودشان به جایی نرسیده‌اند نه اینکه از رده خارج شده باشند بلکه کار معمول خود را انجام می‌دهد ولی این وظیفه اجتماعی را پیدا کردند که با تعدادی از صاحبان ایده همکاری کنند.

ایمنا: استفاده از پنل‌های خورشیدی در مقایسه با دیگر منابع انرژی در ایران تا چه اندازه در کاهش هزینه‌ها مؤثر است؟
هاشمیان : زمانی که دانشجوی دانشکده نفت بودم پرسیدم منابع نفتی ما چقدر است پاسخ دادند به اندازه مصرف 100 تا 500 سال آینده این یعنی محدودیتی برای منابع نفتی ما تعریف نشده است. در آن زمان نفت را می‌سوزاندیم یا به مواد اولیه دیگر تجزیه می‌کردیم و از آنها بهره می‌بردیم در حالی که اکنون شرایط متفاوت است زیرا یک منبع گازی داریم که هیچ بهره‌ای از آن نمی بریم چون در آن سرمایه گذاری نکردیم.
پرسش اینجاست که آیا می‌توانیم این مواد نفتی که به چین صادر می‌کنیم و شرکت‌های کوچک چینی خریداری می‌کنند را تبدیل به محصول در داخل کنیم؟ برای این کار چه اقدامی باید انجام دهیم؟
کاری که شرکت‌های چینی انجام می‌دهند این است که با استفاده از نفت خام محصولاتی مانند ترانزیستور می‌سازند که قیمت آن هزار و 500 دلار است یا قطعات الکترونیکی دیگری که ارزش افزوده بالا ایجاد می‌کند. تایوان یکی از بزرگترین کشورهای سازنده میکروکنترولرها و پروسسورهای دنیا است و دلیل تقابل چین با تایوان نیز دسترسی به همین اطلاعات است. در این میان ما چه کردیم که نفت خام را برای شرکت‌های چینی می‌فرستیم تا از آن محصولات دارای ارزش افزوده بسازند ولی خودمان از شرکت‌های تولیدکننده لوازم الکترونیکی حمایت نمی‌کنیم.
چرا بقیه شرکت‌های دنیا رشد کردند اما در اینجا هنوز اتفاقی برای ما نیفتاده است؟ آیا فرزندان دارای ایده و ابتکار و دانش نداشتیم که آی سی و میکروفن طراحی کنند؟ که داشتیم. حتی برای تبدیل وسیله و ابزار ساده نیز اکنون دستگاهی وجود دارد که با استفاده از آن حتی قرار نیست که طراحی انجام دهیم اما دنبال همین موارد اولیه نیز نرفتیم و به ساخت کلید و پریز و وسایل عمومی بسنده کردیم در حالی که تولیدکنندگانی در کشور وجود دارند که به چین قطعات برقی صادر می‌کنند حتی برای شرکت زیمنس محصول تولید می‌کنند، پس اگر این توانایی‌ها را داریم چرا آن حرکت‌ها را انجام می‌دهیم؟ فضای اشتغال در کشور اشکالاتی دارد که باید برطرف شود حتی مشکلات فضای اشتغال از شهرها به روستاها سرایت کرده است.
باید به منابع انسانی کشور توجه ویژه شود، اگر در جنگ موفق شدیم یعنی در حوزه‌های بحرانی کنونی نیز موفق خواهیم شد و این موضوعی است که به آن اعتقاد دارم زیرا نسل جدید و جوانی در کشور ما وجود دارند که از بهترین ایده‌های سازنده برخوردار هستند باید به آنها پر و بال دهیم تا قوی شوند و به مرحله بعد برسند تا برای کشور نتیجه بخش شوند.
صادقی : درباره نیروگاه‌های تجدیدپذیر و اثرگذاری آنها روی محیط زیست آمارهایی وجود دارد که مقایسه کرده اگر برای تولید برق، آب گرم، نیروگاه تجدیدپذیر و بادی داشته باشیم چه میزان می‌توان به اکوسیستم کمک کرد به عنوان مثال در زمینه آب گرم خورشیدی مقایسه‌ای انجام شده که نشان می‌دهد هر آبگرم‌کن خورشیدی 200 لیتری می‌تواند سالانه از نشر هزار و 500 کیلوگرم CO2 به طبیعت جلوگیری کند و این معادل آن است که از قطع 60 درخت بالغ در طول سال جلوگیری کرد.
در نظر بگیرید شهری داشته باشیم که 100 هزار لیتر در روز را آب گرم خورشیدی تولید می‌کند، همچنین چندین مگاوات انرژی برق خورشیدی در آن تولید می‌شود این اعداد روی هم میزان عددی که از نشر CO2 و انواع آلودگی‌ها به محیط زیست جلوگیری می‌کند، عدد چشمگیری خواهد بود و به این معناست که در طول سال روزهای سالم بیشتری داریم برای تنفس و دیدن آسمان داریم ضمن توجه به این موضوع که ظرفیت خورشیدی با وجود 300 روز آفتابی و تجهیزات لازم نیز وجود دارد فقط یک مدیریت، سیستم و یک ساختاری لازم است تا آنها در مسیر درست خود پیش بروند و سرمایه گذاری‌ها به بهترین شکل انجام شوند.
فراموش نکنیم که باید مسیر برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد و درها را باز کنیم، اکنون که توافقات در حال شکل‌گیری است صحبت از سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری آمریکا در کشور به میان می‌آید، این به دلیل ظرفیت‌های موجود در ایران به عنوان یک کشور چهار فصل و قرارگرفته در چهارراه خاورمیانه همچنین دارای منابع سرشار انرژی است در حالی که به دلیل بلد نبودن استفاده از این منابع دچار ناترازی شدیم و همچنان تعداد زیادی چاه نفت و گاز کشف نشده وجود دارد که حتی تکنولوژی استخراج از آنها را نداریم.
مشکل کمبود گاز نیز به دلیل نبود منابع کافی نیست بلکه نمی‌توانیم آنها را استخراج و بهره‌برداری کنیم در کنار اینکه فلر گازهایی که باید به چرخه تولید برگردد اکنون سوزانده و وارد هوا می‌شود.
کد خبر 865428