بزرگنمايي:
عصرکرد- «مناطقی پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی
اعم از دائمی یا موقت که در آن آب‌های شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری
یافت می شود، از جمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پایین‌ترین حد
جزر از 6 متر تجاوز نکند». این توضیحی است که کنوانسیون جهانی حفاظت از
تالاب‌ها در ارتباط با تالاب ارائه کرده است.
انواع تالاب ها براساس تعریف عنوان شده در کنوانسیون رامسر به تالاب
های دریایی و ساحلی، داخل خشکی و تالاب‌های مصنوعی تقسیم بندی شده که بر
مبنای این تقسیم بندی تالاب زریبار در شهرستان مریوان جزو تالاب های داخل
خشکی است.
13 بهمن سال 1397 تالاب زریبار مریوان به عنوان بیست و پنجمین تالاب
ایران در فهرست این کنواسیون به ثبت رسید که این اقدام بعد از یک دهه تلاش و
پیگیری اتفاق افتاد.
این تالاب یکی از باارزش ترین اکوسیستم‌های آبی ایران است و یکی از
ویژگی‌های بارز اکولوژیکی آن وجود تعداد زیادی از پرندگان آبزی و کنارآبزی
است و افزون بر این نیزارهای موجود در آن به زیستگاهی برای حیات وحش تبدیل
شده است.
سال ها است تالاب زریبار با مشکلات و چالش‌های زیست محیطی همراه است
که در راستای رفع آن ستاد نجات بخشی تالاب زریبار در کردستان تشکیل شد و
این ستاد کج دار و مریز در سال‌های گذشته تشکیل شده بود و امسال تاکنون سه
جلسه از کارگروه استانی ساماندهی این تالاب با تاکید استاندار کردستان
تشکیل شده است.
حال به منظور اطلاع از اقدامات و فعالیت‌های انجام شده برای حفاظت از این تالاب با اقبال حمیدی «مدیرکل حفاظت از محیط زیست کردستان» گفتگویی انجام دادیم که شرح آن در ذیل می آید:
سوال: برای حفاظت و رفع مشکلات تالاب بین المللی زریبار چه اقداماتی انجام شده یا در حال اجرا است؟
تنها اداره کل محیط زیست کردستان مسئول حفاظت از تالاب بین‌المللی
زریبار مریوان نیست و ارگان‌های دیگری هم چون سازمان جهاد کشاورزی،
اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، شرکت آب منطقه‌ای و شرکت آبفا استان و
شهرداری مریوان رسالت‌هایی در این رابطه برعهده دارند.
از سوی ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور برای هریک از
دستگاه‌های اجرایی مذکور تکالیفی تعیین شده و آنها مکلف به اجرایی کردن
آنها شده‌اند.
بخشی از فعالیت‌های این دستگاه‌های اجرایی شامل تکمیل و بهره‌برداری
از شبکه فاضلاب سه روستای باقی مانده سیف سفلی، محمده و کولان که فاضلاب
آنها وارد تالاب زیبار می‌شد از سوی شرکت آبفای استان اجرا شده و 80 درصد
پیشرفت فیزیکی دارد.
نصب کنتور هوشمند در همه چاه‌های مجاز حوضه و قلع و قمع چاه‌های
غیرمجاز توسط شرکت آب منطقه‌ای باید اجرا شود که تاکنون 32 حلقه چاه
هوشمندسازی شده و 31 حلقه هم از 198 مورد چاه غیرمجاز شناسایی شده مسدود
شده است.
سازمان جهاد کشاورزی استان هم موظف شده است الگوی کشت مناسب را در
محدوده دریاچه زریبار اجرایی کند به گونه‌ای که از میزان سطح زیرکشت
محصولات آب بری هم چون برنج در این منطقه کاسته شود.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هم در حوزه آبخیز تالاب
زریبار و ایجاد سازه‌های کوتاه اصلاحی در کنترل رسوب اقداماتی را انجام
داده است.
سوال:
اشاره کردید به بخشی از اقداماتی که تعدادی از دستگاه‌های اجرایی در
ارتباط با تالاب زریبار انجام دادند، اداره کل محیط زیست کردستان در این
رابطه چه اقدامات موثر و شاخصی را انجام داده است؟
ثبت تالاب زریبار در کنوانسیون بین المللی رامسر، مطالعات و تدوین
نقشه راه در بخش‌های چشمه‌های کف و بستر تالاب، تعیین میزان زهاب های ورودی
به تالاب، ارزش‌گذاری اقتصادی، تدوین نقشه راه برنامه CEPA ( ارتباطات،
ظرفیت سازی، آموزش، مشارکت و آگاه سازی)، تهیه و تدوین دستورالعمل
قایقرانی، تهیه طرح جامع گردشگری برای مجموعه تفریحی زریبار، ایجاد ایستگاه
پایش آنلاین کیفیت آب تالاب، نصب تلویزیون شهری و پایش هوا و آب در مجموعه
گردشگری، خرید تجهیزات اطفای حریق، امضای تفاهم نامه همکاری با صندوق در
خصوص تخصیص اعتبار و پیگیری لازم برای ردیف اعتباری مشخص برای زریبار و
اجرای سیستم های نوین حفاظتی، جمع آوری سیستم های نوین حفاظتی از جمله
اقداماتی است که طی سال های اخیر توسط این اداره کل انجام شده است.
سوال: براساس اطلاعات
موجود هنوز هم در اراضی کشاورزی محدوده تالاب زریبار محصولات آب بری هم
چون برنج کشت می شود؛ وضعیت کنونی میزان کشت این محصول چگونه است و آیا کشت
این محصول متوقف خواهد شد؟
یکی از مشکلات اساسی ما در تالاب زریبار مربوط به الگوی کشت محصولات کشاورزی در اراضی محدوده این تالاب است و اگر الگوی کشت مناسب این محدوده اجرایی نشود سرنوشت خوبی در انتظار تالاب نخواهد بود.
کشت برنج به جز استان‌های شمالی در دیگر نقاط کشور ممنوع است ولی در
شهرستان مریوان تا آذر ماه سال 1400 میزان سطح زیرکشت این محصول 110 هکتار
بود که بعد اعلام شد به 35 هکتار کاهش یافته و براساس آخرین آمار مطرح شده
به 15 هکتار رسیده است.البته یکی از دلایل مهم کاهش سطح زیرکشت این محصول
کاهش سطح آب در این منطقه بوده است. از آنجا که در حوزه تالاب زریبار
تعهدات بین المللی داریم باید نسبت به شرایط آن حساس تر باشیم.
سوال: گروه مطالعات
علمی دانشگاه کردستان تحقیقاتی در ارتباط با تالاب زریبار انجام دادند و
راهکارهایی برای نجات بخشی این تالاب پیشنهاد کردند که یکی از آنها برداشته
شدن دایک خاکی است؛ چه میزان به چنین تحقیقاتی توجه شده و در راستای اجرای
آن اقدام شده است؟
در دوره‌ای دریاچه زریبار را به دید سدی نگریسته بودن و برای اینکه
آب بیشتری در آن جمع شود اقدام به ساخت دایک خاکی کردند کار اشتباهی بود
ولی برداشتن آن هم شاید در شرایط فعلی منطقی و به صلاح نباشد و تصمیم قطعی
در این رابطه نیاز به کار مطالعاتی با تمرکز بیشتر بر این مسئله دارد.
مطالعاتی انجام شده و قرار شده است به روز رسانی و در شورای پژوهشی هم
براساس مستندات اگر طرحی ارائه شود و پس از بررسی آن اعضای این شورا مشخص
می کنند این دایک حذف شود یا نه.
سوال: گونه های زیادی
پرنده، خزنده و پستاندار و ماهی در تالاب بین المللی زریبار شناسایی شده
است و دراین بین گفته شده از 11 گونه ماهی بومی شناسایی شده تنها 2 گونه از
آن باقی مانده است و کارشناسان معتقدند رهاسازی اردک ماهی در این تالاب
منجر نابودی آبزیان در این اکوسیستم شده است برای رفع این مشکل چه اقدامی
انجام دادید؟
35 نفر عضو تعاونی صیادان دریاچه زریبار هستند و 2 سال است که اجازه
ماهی ریزی به آنها ندادیم چرا که رهاسازی گونه‌های مهاجم موجب حذف گونه های
بومی می شود.
افزون براین براساس کنوانسیون رامسر فعالیت تعاونی به شکل انتفاعی در
تالاب ممنوع است؛ بنابراین در راستای اینکه اشتغال ایجاد شده در این تعاونی
حفظ شود پیشنهاد انتقال فعالیت آنها را به پایاب سد گاران برای پرورش ماهی
را داده ایم که با این اقدام بخشی از مشکلات تالاب زریبار برطرف خواهد شد.
سوال: از دیگر کارها و
تصمیمات اشتباهی که در زریبار در سال 1390 گرفته شد مربوط به کشت درخت
پالونیا در محدوده تالاب بود که بعد با آسیب های که این گونه وارد می کند
تصمیم به قطع آن گرفته شد؛ در این رابطه بفرمایید تاکنون چند اصله از این
درخت قطع شده است؟
بله درست است در سال 1390 گونه مهاجم درخت پالونیا در محدوده تالاب
کشت شد و این گونه مصرف آب بالایی دارد و به دلیل داشتن ریشه سطحی برای
فضای سبز شهری و معابر هم مناسب نیست و تخریب کننده معابر هم هست در
کارگروه ساماندهی تالاب مصوب شد که اقدام به قطع این گونه از درخت شود که
تاکنون افزون بر 110 اصله از آن قطع شده و 50 اصله از آن باقی مانده است و
گونه چنار جایگزین آنها خواهد شد.
متاسفانه سیاست های غلط در سال‌های گذشته موجب چالش‌های وبحران های
پیش آمده در اکوسیستم های آبی زیادی در کشور از جمله دریاچه ارومیه شد
والبته این وضعیت فقط مربوط به ایران هم نیست و اگر عکس های هوایی مربوط به
ارمنستان و یا دریاچه وان ترکیه را مشاهده کنید به وضعیت تالاب ها و
دریاچه های آنها در طی ده های اخیر پی می برید.
بی شک حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و کشت محصولات آب بر در محدوده
تالاب ها و دریاچه ها و دشت ها آسیب زیادی وارد می کنند به گونه ای که ما
در دشت های قروه و دهگلان شاهد افت شدید آب زیرزمینی هستیم و داریم با
فروچاله در این مناطق مواجه می شویم بنابراین باید هرچه سریع تر و قبل از
این که اتفاقات غیرقابل برگشتی روی دهد به سمت کشت محصولات با نیاز آبی کم
حرکت کنیم.
اجاره اراضی کشاورزی به افراد غیربومی که تنها به فکر سود و منفعت
خودشان هستند و برای آنها وضعیت محیط زیست اهمیتی ندارد؛ به گونه‌ای که حتی
در گذشته مواردی داشتیم این افراد اقدام به ریختن سموم شیمیایی در چاه‌های
کشاورزی کردند که کار خود را راحت تر و هزینه ها را کاهش دهند؛ از دیگر
معضلات پیش روی محیط زیست استان است.
قطعا تبعات تصمیمات اشتباه دامن گیر محیط زیست خواهد شد وقتی اعلام می
شود منطقه ای خط قرمز است نباید دیگر در آن اقدام به فعالیت هایی برخلاف
شرایط زیست محیطی کرد.
سوال: درسفر رییس جمهور در تیرماه امسال به کردستان مصوباتی هم برای تالاب زریبار داشت در این باره توضیح دهید:
خرید یک دستگاه خودرو آتش نشانی دیزلی، تکمیل و تجهیز سایت پرنده نگری
تالاب، ایجاد پایگاه داده تحت وب تالاب بین المللی زریبار( خرید سخت
افزار، سرور، نمایشگر، برنامه نویسی)، اجرای برنامه سیپا و خرید یک دستگاه
خودرو کمک دار برای پایش مستمر تالاب از جمله مصوبات مربوط به تالاب زریبار
در سفر رییس جمهور به استان است.
300 میلیارد ریال در قالب برنامه جامع و پایش کیفی زریبار و در راستای
احیای این تالاب از محل مصوبات سفر رییس جمهور در تیرماه سال جاری اختصاص
پیدا کرده است و امید می رود با پرداخت این میزان اعتبار شاهد تحول مطلوبی
در وضعیت این تالاب باشیم.