عصر کرد - زومیت / ورود به فضا و قرار گرفتن در شرایط ریزگرانش، باعث می‌شود سلول‌های بنیادی انسان سریع‌تر پیر شوند و بخش‌های مخفی و ناشناخته‌ای از DNA فعال شوند.
وقتی فضانوردان وارد فضا می‌شوند، بدن آن‌ها درمعرض شرایطی کاملاً متفاوت قرار می‌گیرد که روی سلامت سلول‌هایشان تأثیر می‌گذارد. پژوهش جدیدی نشان داده است که سلول‌های بنیادی انسان در شرایط ریزگرانش یا گرانش بسیار کم فضا همواره تحت فشار هستند و بخشی از DNA که پیش از این خاموش بود و به آن «ژنوم تاریک» می‌گویند، فعال می‌شود.
بازار ![]()
ژن‌های به اصطلاح تاریک باقی‌مانده ویروس‌هایی هستند که هزاران سال پیش وارد ژنوم انسان شده‌اند و تقریبا نیمی از DNA ما را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در شرایط استرس شدید سلول‌ها، باعث می‌شوند که سلول‌های بنیادی خیلی سریع‌تر پیر شوند و توانایی بازسازی و ترمیم بدن کاهش یابد.
ژنوم تاریک بخشی خاموش از DNA است که در شرایط سخت مثل فضا فعال می‌شود و روی سلامت سلول‌ها اثر می‌گذارد
در مطالعه جدید، تیمی به سرپرستی کاترینا جیمیسون، مدیر مؤسسه سلول‌های بنیادی سانفورد، برای اولین بار با استفاده از دستگاهی به اندازه گوشی موبایل در ایستگاه فضایی بین‌المللی، رفتار سلول‌های بنیادی را در فضا مشاهده کردند. آن‌ها دریافتند که سلول‌های بنیادی مغز استخوان اهدا‌شده از بیمارانی که تحت جراحی مفصل ران قرار گرفته بودند، در فضا، نسبت به نمونه‌هایی که روی زمین نگه‌داری شده بودند، سریع‌تر پیر می‌شوند. این موضوع می‌تواند توانایی فضانوردان برای بازسازی و ترمیم بدنشان در مدار زمین را کاهش دهد و یکی از خطرات سلامتی مرتبط با حضور طولانی‌مدت در فضا باشد.
پیش از این نیز پژوهش‌ها نشان داده بودند که حضور طولانی در شرایط ریزگرانش می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان، افت توانایی‌های شناختی و حتی کاهش بینایی شود. جیمیسون می‌گوید سلول‌های بنیادی در فضا کارایی خود را از دست می‌دهند و توانایی تجدید خود را کاهش می‌دهند و این موضوع برای ماموریت‌های طولانی فضایی بسیار مهم است. آن‌ها دیگر قادر نیستند مانند سلول‌های روی زمین به راحتی خود را ترمیم کنند و همین باعث می‌شود بدن در مواجهه با فشارها و آسیب‌ها آسیب‌پذیرتر شود.
عامل اصلی شتاب‌دهنده پیرشدن سلول‌ها در فضا، همان ژنوم تاریک DNA است. این ژن‌ها در شرایط استرس سلول‌ها فعال و باعث می‌شوند سلول‌ها حس کنند تحت فشار شدید هستند. به گفته جیمیسون، سلول‌ها در این با بحران مواجه و سریع‌تر از حالت طبیعی پیر می‌شوند؛ به گونه‌ای که انگار در چرخه مرگ و زندگی سریع گرفتار شده‌اند.
تیم جیمیسون درحال آزمایش داروهایی است که ممکن است بتوانند روند پیرشدن سلول‌های بنیادی در فضا را کاهش دهند. مطالعات آینده همچنین نشان داده‌اند که وقتی سلول‌های بنیادی دوباره به زمین بازگردند، ممکن است بتوانند خود را بازیابی و اثرات مخرب ریزگرانش را جبران کنند.
نکته جالب این است که اقدامات مقابله‌ای نه تنها برای حفظ سلامت فضانوردان مفید است، بلکه می‌تواند به تحقیقات پزشکی و درمان بیماری‌ها روی زمین نیز کمک کند. به گفته جیمیسون، محافظت از سلامت سلول‌های بنیادی فضانوردان می‌تواند حتی سرعت تحقیقات سرطان را افزایش دهد و نتایج مثبت برای بیماران روی زمین به همراه داشته باشد.
پژوهش در ژورنال Cell Stem Cell منتشر شده است.