بزرگنمايي:

عصر کرد - به گزارش نبض بازار اختلال‌های مزمن در سامانه جامع تجارت، تاخیرهای چندماهه در ثبت سفارش و تخصیص ارز، نارضایتی فعالان اقتصادی و حتی گلایه رئیس‌جمهور از وضعیت موجود، همگی گواهی بر بحرانی است که به باور بسیاری، قفل شدن تجارت خارجی ایران را رقم زده است.
سامانه‌ای برای تسهیل یا تعلیق تجارت؟ سامانه جامع تجارت با هدف تسهیل، شفاف‌سازی و دیجیتالی‌سازی فرآیندهای واردات و صادرات در سال 1395 راه‌اندازی شد.
اما اکنون پس از هشت سال، فعالان اقتصادی می‌گویند این سامانه نه‌تنها تسهیل‌گر نیست بلکه تبدیل به گلوگاهی پیچیده برای ورود کالا شده است. قطعی‌های مکرر، پیچیدگی مراحل ثبت سفارش، سخت‌گیری در تخصیص ارز و همچنین تضاد میان تصمیمات دستگاه‌های مختلف، زنجیره واردات را دچار اختلال جدی کرده است. هزینه‌های پنهان توقف در گمرک اختلال در ترخیص کالا، هزینه‌هایی چون دموراژ، انبارداری و جرایم گمرکی را بر دوش واردکنندگان گذاشته و این هزینه‌ها در نهایت به مردم منتقل می‌شود. واردکنندگانی که مواد اولیه و تجهیزات موردنیاز صنایع را وارد می‌کنند، می‌گویند طولانی شدن فرآیندها سبب توقف خطوط تولید و بیکاری کارگران شده است.
صف ثبت سفارش و ارز 6 ماهه! محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، اصلی‌ترین چالش را سخت‌گیری‌های وزارت صمت در سهمیه‌بندی ثبت سفارش، فرآیند پیچیده تخصیص ارز در بانک مرکزی و صف طولانی ترخیص کالا عنوان می‌کند. او می‌گوید صف تخصیص ارز در برخی موارد به 5 تا 6 ماه رسیده است.
مسیر پر پیچ‌و‌خم واردات برای واردات هر کالایی، پس از ثبت سفارش در سامانه، واردکننده باید یا ارز مورد نیاز را از مرکز مبادله ارز تأمین کند یا منشأ ارز خود را اعلام نماید. پس از ورود کالا، واردکننده باید از 26 دستگاه مختلف مجوزهای ایمنی، سلامت، استاندارد و... را اخذ کرده و با بانک مربوطه تسویه کند تا امکان ترخیص از گمرک فراهم شود. اما در عمل این مسیر ماه‌ها زمان می‌برد.
کاهش تخصیص ارز نسبت به سال گذشته طبق آمار بانک مرکزی، از ابتدای امسال تا 21 اردیبهشت 1404 حدود 6 میلیارد دلار ارز برای واردات تأمین شده که نسبت به مدت مشابه پارسال 801 میلیون دلار کاهش داشته است. از این رقم، 4 میلیارد دلار برای واردات کالاهای تجاری و 1.7 میلیارد دلار برای دارو و کالاهای اساسی تخصیص یافته است.
طلای وارداتی در صدر! گزارش گمرک از واردات فروردین‌ماه 1404 نشان می‌دهد طلا به ارزش 583 میلیون دلار بیشترین سهم از واردات را داشته، درحالی‌که ذرت دامی فقط 175 میلیون دلار بوده است. این آمار نشان‌دهنده‌ی اولویت‌های خاص در تخصیص ارز است که به جای تامین کالاهای حیاتی، واردات سرمایه‌ای در صدر قرار گرفته است.
ارز صادراتی، کلید قفل تجارت یکی از اصلی‌ترین گلوگاه‌های تجارت خارجی، بازنگشتن ارز حاصل از صادرات به کشور است. از سال 1397 تا امروز، حدود 17 میلیارد دلار ارز صادراتی به کشور بازنگشته است. بدون عرضه این ارزها در بازار رسمی، واردکنندگان برای تامین ارز دچار مشکل می‌شوند.
تحریم خدمات بانکی برای صادرکنندگان بدعهد به تازگی، بانک مرکزی مقرراتی وضع کرده است که بر اساس آن صادرکنندگانی که کمتر از 60 درصد ارز صادراتی خود را بازمی‌گردانند، از دریافت تسهیلات، گشایش اعتبار اسنادی و تامین ارز برای واردات محروم می‌شوند. هدف این دستورالعمل، اجبار صادرکنندگان به ایفای تعهدات ارزی است.
گره کور همچنان باز نشده است در نهایت، با وجود همه آمارها و تحلیل‌ها، آنچه روشن است، نارضایتی فعالان اقتصادی از عملکرد سامانه‌ها، طولانی شدن پروسه‌ها و کندی در گردش ارز و کالا است. اگرچه تخصیص ارز به‌طور کامل متوقف نشده، اما کاهش آن، در کنار مشکلات ساختاری و ضعف در هماهنگی میان نهادهای مختلف، تجارت خارجی ایران را در تنگنا قرار داده است. رفع این گره، نیازمند اصلاح سیاست‌های ارزی، ساده‌سازی فرآیندها و بازنگری جدی در عملکرد سامانه جامع تجارت است.
منبع ایرنا