چاپ

عصرکرد- معماری هر منطقه نشان از فرهنگ، آداب و رسوم و محیط آن مکان دارد. استفاده از مصالحی که در خود آن سرزمین وجود دارد باعث ماندگاری بیشتر بنا می شود، چیزی که در بیشتر آثار باستانی و سازه های قدیمی دیده می شود. هورامان زیبا نیز از این اصل مستثنی نیست و از دیرباز با استفاده از منابع طبیعی خود، بنا شده است. هم رنگ شدن با اطراف، الهام از پیرامون و حل شدن در طبیعت، همان رمز ماندگاری هورامان است، سرزمینی که معماری خاص خود را دارد و هنوز هم از عجایب زمانه ی ما به شمار می رود.

خانه های زیبایی که به قشنگی روی هم قرار گرفته اند، چشم هر بیننده ای را مجذوب خود می کند. معماری زیبا و سبک خلاقانه، طرحی که زمین زیادی نمی خواهد اما همانند انبوه سازی های امروزی هم نیست.

هورامان را وسیله نساخته، بلکه فکر ساخته است، اندیشه گذشتگان و انس بودن با طبیعت، رویاها را به واقعیت تبدیل کرده است و خانه هایی که بدون ملات و مصالح خلق شده اند.

کاربرد خشکه چینی را شاید در پرچین باغ ها و حصار زمین ها و خانه های روستایی شنیده باشیم اما اینجا سخن از آفرینش یک سرزمین است، دیوارهایی که یک قوم را سالیان سال، استوار در خود پرورش داده است و منازلی که تاریخی را با خود دارند اما کوچک ترین آسیب را ندیده اند. اینجا خانه و طبیعت هم معنی شده اند و سکونت گاه انسان ها چیزی جدای از طبیعت نیست.

اصول خشکه چینی

در این روش برای ساخت هر سازه ای، افراد با دقتی وجود داشتند که تعدادی از آنها مثل کاک حسام، هنوز هم مشغول به کار هستند و سنگ ها را با دقت و سلیقه و بدون هیچ ملاتی، کنار هم قرار می دادند تا دیوارها ساخته شوند.

کاک حسام، بنا و طراح دیوارهای خشکه چینی، اهل نودشه است و در مورد چگونگی خشکه چینی می گوید: برای شروع کار ابتدا اطراف زمین را به اندازه یک متر گود می کردند و سپس این گودالها را با سنگ پر کرده و دیوارهای اصلی را بر روی آنها می ساختند، در جای جای دیوارها به صورت افقی از الوارهای چوب هم به کار می بردند تا فشار به پایه های دیوار، کاهش یابد.

خشکه چینی برای انس با طبیعت

از گذشته، استفاده از مصالح طبیعی در ساخت بناها، مرسوم بوده است. گذشتگان ما با همان مصالح و منابعی که در اطراف و در دسترس داشتند، ساختمان ها را بنا نهادند، و این انس با طبیعت را فراهم می آورد، چون نه زباله و مصالح جدید و اضافی به طبیعت تحمیل می شد و نه به طبیعت آسیبی می رسید، بلکه انسان ها با پذیرش اصول طبیعت، در کنار آن می زیستند. چیزی که در هورامان می بینیم تنها چینش منابع طبیعی است و در این راه نابودی و تغییری در طبیعت ایجاد نمی شود.

در مورد معماری هورامان با یکی از مهندسین معماری استان همراه شدم تا رمز و راز سازه های خشکه چینی را درک کنم.

شاهد رضایی، مهندس معماری و مدرس دانشگاه در گفت و گو با ایسنا می گوید: از هزاران سال پیش، سبک خشکه چینی در معماری سنتی مناطق هورامانات مرسوم بوده است و شاید بتوان گفت، این منطقه از اولین فرهنگ هایی می باشد که این سبک را به کار برده اند.

وی با اشاره به ارزش و اهمیت این نوع معماری در معماری کشور می گوید: در هر منطقه از کشور، بنا به شرایط آب و هوایی و مواد در دسترس مردم، سکونت گاه های متفاوتی را می بینیم که امروزه با حفظ آنها می توانیم از تنوع گردشگری و بوم گردی خوبی برخوردار باشیم.

حفظ محیط زیست و در کنار آن زیستن شاید یکی از بارزترین مشخصه های زیبای خشکه چینی باشد.

رضایی به حفظ محیط زیست هم پرداخت و گفت: سبک خشکه چینی، سازگاری با طبیعت و حفظ آن است. چنان که می بینیم امروزه با ساخت و سازهای بدون مجوز و غیرقانونی حتی در بستر رودخانه ها هستیم که این ساخت و سازها هم طبیعت را برهم می زنند و هم با استفاده از مصالح ساختمانی مختلف، باعث لطمه زدن به محیط می شوند.

از رضایی پرسیدم آیا می شود با ادامه این سبک و تاکید بر آن، در آینده هم از این سبک استفاده شود؟ که در پاسخ تشریح کرد: با توجه به زلزله سال های اخیر در این مناطق و این که آسیب هایی را در منازل خشکه چینی داشته ایم، باید به صورت مهندسی به تقویت این سازه ها پرداخت نه اینکه با تصمیم عجولانه این سازه های باستانی را کنار گذاشت. می توان مناطقی را هم جهت گردشگری و بوم گردی توسعه داد و از به هم خوردن بافت جذاب این مناطق جلوگیری کرد.

متاسفانه با وجود زیبایی و یک دست بودن منطق هورامان و بافت خشکه چینی امروزه شاهد ساخت و سازهایی به سبک جدید ساختمان سازی هستیم.

وی با اشاره به ساخت و سازهای جدید ساختمانی هم می گوید: مناطقی که سالیان متمادی حفظ شده و کم کم به اثری فرهنگی و سرمایه ملی تبدیل شده اند را نباید اجازه داد تا افرادی به بهانه ساخت مسکن، به دلخواه خود، از سبک های جدید ساخت و ساز استفاده کنند، زیرا که در دراز مدت، چیزی از این آثار ملی باقی نخواهد ماند.

شاید به ندرت بتوان بدون مصالح، سنگی را روی سنگی بند کرد اما در اینجا سال هاست که سنگ روی سنگ بند می شود، جایی که مردمانی صبور و خلاق دارد، روش هایی ابتکاری برای سازگاری با محیط و زندگی. اینجا از عجایب هفتگانهی دنیا نیست اما هزاران عجایب دارد که باید از نزدیک دید و در آن زندگی کرد.