چاپ

عصر کرد - دفتر مطالعات زیربنایی در گزارش «مطالعه تجربه مدیریت پسماندهای ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای توسعه‌یافته» آورده که مدیریت پسماندهای ویژه (خطرناک) در کشورهای در حال توسعه با چالش‌های جدی مانند عدم وجود آمار دقیق، نبود قوانین کارآمد، ضعف نظارتی، کمبود فناوری‌های پیشرفته، و عدم آگاهی عمومی مواجه است.
این پسماندها اغلب به‌صورت غیراصولی دفن، سوزانده یا در محیط‌زیست رها می‌شوند، که منجر به آلودگی آب، خاک و هوا و تهدید سلامت عمومی می‌شود. در سوی مقابل، کشورهای توسعه‌یافته با اجرای قوانین سختگیرانه و کارآمد، استقرار اقتصاد چرخشی و بهره گیری از سامانه‌های رهگیری، مدیریت بهینه‌ای را در حوزه پسماندهای ویژه اعمال میکنند. در این گزارش تصریح شدکه عدم وجود آمار دقیق از میزان و ترکیب پسماند ویژه تولیدی و آسیب به محیط‌زیست و ایجاد مخاطره برای سلامت عمومی از عواقب مدیریت غیراصولی پسماندهای ویژه در کشورهای درحال‌توسعه است. بر این اساس، سرنوشت اغلب پسماندهای ویژه در این دسته از کشورها، اختلاط با سایر انواع پسماند و دفن، سوزاندن، تخلیه به فاضلاب، آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی بدون رعایت ملاحظات محیط زیستی است. بررسی‌ها نشان‌می‌دهد در برخی موارد خدمات جمع‌آوری پسماندهای ویژه ، سیستم بازپسگیری و جمع‌آوری دوره‌ای این دسته از پسماندها وجود ندارد. علاوه بر این استقرار امتداد مسئولیت تولیدکنندگان نیز در کشورهای در حال توسعه با چالش‌های جدی روبروست.
در یافته های این گزارش مرکز پژوهش ها آمده که مدیریت پایدار پسماندهای ویژه یعنی مدیریتی که حتی‌المقدور ایمن، پاک و دوستدار محیط‌زیست باشد. بر این اساس، مدیریت پایدار پسماندهای ویژه صرفاً با بهره‌گیری از سیاست‌ها و به‌کارگیری راهبردهای قابل قبول زیست محیطی محقق می‌شود. راهبردهای رایج مدیریت پایدار پسماندهای ویژه شامل بازیافت، تولید کمپوست، زباله‌سوزی، گازی‌سازی و پیرولیز است. اولویت‌بندی راهبردهای مذکور بر اساس هرم ارجحیت مدیریت پسماندها صورت می‌پذیرد. در نتیجه، ممکن است مدیریت پایدار پسماندهای ویژه با بهره‌گیری از یک یا چند فناوری محقق شود. بر این اساس مدیریت مقرون‌به‌صرفه، پایدار و دوستدار محیط‌زیست پسماندهای ویژه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
در این گزارش بیان شد که کشورهای توسعه‌یافته الگوی اقتصاد چرخشی را در پیش‌گرفته‌اند. اقتصاد چرخشی (CE)، به‌معنای استفاده از محصولات و مواد در بهترین وجه ممکن است. این به این معناست که در الگوی اقتصاد چرخشی از یک محصول بارها و بارها در همان شکل یا با تبدیل به محصولی دیگر استفاده‌شده بی آنکه پسماندی تولید گردد. در اقتصاد چرخشی رفاه اقتصادی، پایداری زیست محیطی و همچنین حفظ سلامت عمومی دارای اهمیت یکسان هستند.
در جمع بندی یافته های این گزارش آمده که تفاوت در مدیریت پسماندهای ویژه در کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعه یافته را می توان در هرسه رأس حکمرانی مدیریت پسماندهای ویژه شامل قانونگذاری، نظارت و اجرا جستجو نمود. ضعف ساختار قانونی نظیر ضمانت اجرایی پایین قوانین و عدم در نظر گرفتن مفاهیم نوینی مثل اقتصاد چرخشی (رأس قانونگذاری)، کمبود زیرساخت های اجرایی مناسب و فقدان آگاهی رسانی عمومی (رأس اجرایی) و همچنین عدم اجرای دقیق قوانین موجود و فقدان وجود آمار دقیق از کمیت، کیفیت و نحوه مدیریت پسماندهای ویژه بواسطه ضعف در سازکار و سامانه های نظارتی (رأس نظارتی) از جمله دلایلی است که سبب شده در کشورهای در حال توسعه پسماندهای ویژه تولیدی به صورت مخلوط با سایر انواع پسماندها به صورت غیر اصولی دفن، در فضای باز سوزانده و یا در محیط های آب تخلیه شوند. در سوی مقابل تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که ترکیب قوانین کارآمد، وجود زیرساخت های کافی، سیستم‌های نظارتی پیشرفته و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به مدیریت مؤثر پسماندهای ویژه منجر شود. همچنین، الگوی اقتصاد چرخشی با تأکید بر کاهش تولید، بازیافت و استفاده مجدد، راهکار مناسبی برای دستیابی به پایداری زیست‌محیطی است.
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.