بزرگنمايي:

عصرکرد سال هاست این سوال در جامعه مطرح می شود که آیا کشت گندم با توجه به کاهش بارش و افزایش هزینه‌های تولید توجیه اقتصادی دارد؟ عده ای پاسخشان منفی است و واردات این محصول را مقرون به صرفه‌تر می دانند ولی برخی دیگر اعتقاد دارند واردات فقط به نفع اشخاص یا گروهی معدود است.

مسئله مهم این است که همه جوانب قضیه با علم به آمار و اطلاعات و دانش موجود سنجیده، تحلیل و بررسی کارشناسی شود که در این گزارش هم به آمار یک دهه اخیر تولید گندم در کردستان و هم نظرات علمی و کارشناسی محققان و کارشناسان و همچنین میزان هزینه کرد در مراحل کاشت، داشت و برداشت این محصول پرداخته شده است.

لازم به یادآوری است، اولویت دولت سیزدهم افزایش ضریب امنیت غذایی و خودکفایی محصولات استراتژیکی هم چون گندم است و در این راستا اجرای طرح هایی هم چون کشت قراردادی گندم و الگوی کشت را در دستور کار قرار داده است؛ همچنانکه طی سال زارعی جاری کشت قراردادی گندم آبی در مرحله نخست به اجرا درآمد.

لزوم تقویت کشت گندم دیم در کردستان

سابقه کشت گندم نه تنها در جهان و ایران، بلکه در کردستان هم به سالیان دور برمی‌گردد و همواره یکی از مهمترین محصولات زراعی کشت شده توسط کشاورزان این استان است و به واسطه همین ارتزاق از بخش کشاورزی، هنوز هم اقتصاد کردستان بر محور این بخش می چرخد و نه تنها در تولید بلکه سهم بیشتر صادرات را هم به خود اختصاص داده است.

ناپایداری در خودکفایی محصول استراتژیک گندم موجب شده عده‌ای براین باور باشند که این روند سینوسی در تولید گندم به ویژه در دیمزارها به صلاح نیست و باید واردات آنرا تقویت کرد، چراکه وابستگی تولید این محصول به بارش ها موجب شده یک سال یا 2 سال خودکفا و بعد وابسته به واردات شویم.

این در حالی است که به گفته محققان چنین امری طبیعی است و مسئله‌ای مختص به ایران نیست، ولی کشورهای دیگر نه تنها کشت دیم را متوقف نکردند بلکه همواره آنرا هم تقویت کردند.

تولید گندم در کردستان توجیه اقتصادی دارد

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، تولید گندم در استان را فعالیتی کاملا دارای توجیه اقتصادی خواند و اظهار کرد: در شرایط کنونی اگر در هر هکتار 550 کیلوگرم گندم دیم برداشت شود به نقطه سر به سر می‌رسیم یعنی کل هزینه‌های انجام شده با درآمد بدست آمده برابر می‌شود.

15 تا 20 سال یکبار پیش آمده عملکرد گندم دیم در هکتار در کردستان به 500 کیلوگرم و یا کمتر از آن برسد و همواره از این میزان بیشتر بوده به گونه ای که از سال زارعی 1388-1387 تاکنون عملکرد گندم دیم استان در هر هکتار به طور میانگین افزون بر 600 کیلوگرم بوده است.

عادل سی‌وسه‌مرده با بیان اینکه با تولید بیش از 550 کیلوگرم درهکتار درآمد خالص نصیب گندمکار خواهد شد، افزود: امسال برآورد شده تا یک میلیون تن گندم در استان تولید شود که از این میزان افزون بر 800 هزار تن آن از دیمزارها است.

دولت در سال زراعی جاری هر کیلوگرم گندم را به قیمت 15 هزار تومان به صورت تضمینی از گندمکاران خریداری می کند که با تولید 800 هزار تن گندم در دیمزارهای استان 12 هزار میلیارد تومان پول وارد استان می شود.

دولت در سال زراعی جاری هر کیلوگرم گندم را به قیمت 15 هزار تومان به صورت تضمینی از گندمکاران خریداری می کند که با تولید 800 هزار تن گندم در دیمزارهای استان 12 هزار میلیارد تومان پول وارد استان می شود.اگر دولت بخواهد گندم را وارد کند باید چندین میلیون دلار بودجه برای آن در نظر بگیرد و این مسئله ارزش بالای تولید داخلی را به خوبی نمایان می کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان یادآور شد: در دنیا چند کشور داریم که بیشترین سطح زیر کشت محصولات کشاورزی آنها به ویژه گندم دیم بوده و یکی از آنها استرالیا است.

سی و سه مرده ادامه داد: در استرالیا سال بوده 9 میلیون تن گندم و سال دیگر 20 میلیون تن تولید کردند و این بیانگر این است که ناپایداری آنها از کشور ما هم بیشتر است ولی نه تنها تولید آنرا متوقف نکردند بلکه توسعه هم دادند.

این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان بیان کرد: ناپایداری در تولید محصولات کشاورزی به ویژه در اراضی دیم امری طبیعی است چراکه وابسته به بارش است.

سی و سه مرده یکی از بهترین و موثرترین راهکارهای افزایش عملکرد و درآمد ناشی از تولید گندم در استان را آبی کردن اراضی دیم خواند و گفت: در هر هکتار گندم آبی پنج تن و 300 کیلوگرم در اراضی استان محصول برداشت می شود و از این لحاظ بالاترین میزان تولید در واحد سطح را در کشور داریم.

این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان با ابراز تاسف از اینکه میزان آب در دسترس استان بجای اینکه صرف آبی کردن اراضی دیم منطقه شود با هزینه زیاد برای آبی کردن اراضی استان‌های دیگری انتقال داده می شود که اراضی این استان‌ها عملکردشان به اندازه کردستان نیست.

سی و سه مرده بیان کرد: با پنج هزار مترمکعب آب یک هکتار مزرعه دیم به آبی تبدیل می شود و از این طریق می توان پنج هزار تن گندم تولید کرد.

پایداری تولید گندم با اجرای آبیاری تکمیلی

گندم آبی در حالت عادی به هفت آب نیاز دارد ولی در آبیاری تکمیلی می توان با 2 مرحله آبیاری عملکرد محصول را از 2 تن به سه تن و نیم افزایش داد؛ اثر آبیاری تکمیلی بیشتر است و نفع زیادتری هم نصیب کشاورز می شود.
گندم آبی در حالت عادی به هفت آب نیاز دارد ولی در آبیاری تکمیلی می توانیم با 2 مرحله آبیاری عملکرد محصول را از 2 تن به سه تن و نیم افزایش دهیم
این محقق گندم اظهار کرد: اگر به دنبال پایداری تولید گندم هستیم بهترین راهکار برای تحقق این مهم اجرای آبیاری تکمیلی در اراضی دیم است که در این شیوه نیاز آبی بسیار کمتر از آبی کردن اراضی است.

با توجه به اینکه کشت محصولات دیمی وابسته به بارش ها است، در هر سال که پدیده جوی النینو اتفاق افتد، افزایش بارش و عملکرد این محصولات را شاهد هستیم و سال هایی که لانینو رخ می دهد منجر به خشکسالی و کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می شود.

بنابراین بهترین گزینه برای کاهش وابستگی عملکرد محصولات دیم به باران، آبی کردن اراضی دیم و یا اجرای آبیاری تکمیلی است.

تحقق 23درصدی خرید گندم در کردستان

سال زراعی 1402-1401، میزان سطح زیرکشت گندم کردستان 589 هزار و 500 هکتار بوده که از این میزان 32 هزار و 500 هکتار آن آبی و مابقی دیم است و براساس برآورد انجام شده از میزان سطح، افزون بر یک میلیون تن محصول برداشت و 870 هزار تن هم به طور تضمینی خریداری می شود.

میانگین بارندگی امسال در استان 478 میلی‌متر بوده است که این میزان بارندگی در سال زراعی جاری نسبت به میانگین بلندمدت آن 6.9 درصد افزایش داشته و این مهم تاثیر فراوانی در افزایش محصولات کشاورزی به ویژه تولیدات دیم داشته است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در سال زراعی جاری تعداد 2 هزار و 500 دستگاه کمباین، دروگر بومی و مهاجر کار برداشت 589 هزار و 500 هکتار گندم، 50 هزار هکتار جو و2 هزار هکتار کلزا را انجام می‌دهند.

پیمان اسکندری ادامه داد: از زمان آغاز برداشت محصول گندم در استان کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی در سطح استان و همچنین اکیپ هایی از بخش خصوصی از مزارع بازدید و به طور دقیق نکات مهم افت و ریزش کمباین ها را بررسی می کنند.

وی با اشاره به اینکه 80 مرکز برای خرید تضمینی گندم در استان مستقر می شود که تاکنون از این تعداد 70 مرکز فعال شده است، بیان کرد: از ابتدای فصل برداشت گندم(10 تیرماه) تا 25 تیر در استان 202 هزار و 281 تن گندم مازاد بر نیاز از کشاورزان استان خریداری شده که 23 درصد میزان پیش بینی خرید این محصول در استان تاکنون محقق شده است.

وجود 90 هزار نفر بهره‌بردار گندم در کردستان

تعداد بهره‌برداران گندم کار دیم و آبی در کردستان 90 هزار نفر است که این تعداد افزون بر 70 درصد کل بهره‌برداران بخش کشاورزی استان را تشکیل می دهد و همین آمار گویای وابستگی معیشت و درآمد بخش زیادی از کشاورزان این خطه به محصول گندم است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: از سال زراعی 1385-1384 تا سال زارعی 1401-1400 با وجود تغییرات آب و هوایی و نرخ تضمینی و افزایش هزینه های تولید همواره سطح زیرکشت گندم در استان افزون بر 500 هزار هکتار بوده است و در این 17 سال کمتر از این سطح را شاهد نبودیم.

فریدون حامدی ادامه داد: در یک دهه اخیر بیشترین میزان تولید گندم استان مربوط به سال زراعی 1397-1396 با یک میلیون و 170 هزار تن و 553 کیلوگرم بوده و کمترین مقدار هم مربوط به سال زارعی 1400-1399 با 516 هزار و 784 تن بوده است.

به گفته وی میزان عملکرد در هکتار گندم دیم در سال زراعی که استان کمترین میزان تولید را در یک دهه اخیر داشت 642 کیلوگرم در هکتار بود.

میزان عملکرد در هکتار گندم دیم در سال زراعی که استان کمترین میزان تولید را در یک دهه اخیر داشت 642 کیلوگرم در هکتار بود.مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان یکی از مهمترین محصولات کشاورزی استان را گندم خواند و بیان کرد: پیش بینی می شود امسال هم رتبه دوم تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص دهیم.

با محمدحسین رحیمی از گندمکاران پیشرو کردستان که چندین مرتبه هم به عنوان کشاورز نمونه کشوری انتخاب و معرفی شده است گفتگو کرده و هزینه های تولید این محصول را جویا شدیم که در قالب جدولی در ذیل می آید:

براساس آنچه در این جدول آمده است جمع کل هزینه هایی که از مرحله کاشت تا برداشت محصول گندم در یک هکتار از اراضی دیم استان به ویژه شهرستان بیجار می شود، 14 میلیون تومان است؛ ناگفته نماند هزینه ها در شهرستان های مختلف باهم متفاوت است به گونه ای که هرچقدر اراضی کشاورزی به مراکز خرید نزدیک تر و یا دسترسی کشاورزان به ماشین آلات و تجهیزات و نیروی انسانی بهتر و آسان تر باشد میزان هزینه ها هم کاهش می یابد.

بر مبنای آمار مندرج در این جدول و با توجه به گفته رانندگان کمباین و تعدادی از کشاورزان و کارشناسانی که بر امر برداشت نظارت دارند، امسال عملکرد گندم دیم به نسبت سال های گذشته بیشتر است.

سال زارعی جاری در برخی اراضی گندم دیم در کردستان افزون بر سه تن در هکتار از آن محصول برداشت شده است ولی به طور میانگین اگر یک تن و 500 کیلوگرم در هکتار را میزان عملکرد گندم دیم استان در نظر بگیریم در هر هکتار 22 میلیون و 500 هزار تومان توسط دولت به گندمکار پرداخت می شود.

به طور میانگین اگر یک تن و 500 کیلوگرم درهکتار را میزان عملکرد گندم دیم استان در نظر بگیریم در هر هکتار 22 میلیون و 500 هزار تومان توسط دولت به گندمکار پرداخت می شود.با احتساب قیمت هر کیلوگرم 15 هزار تومان(به ازای هر درصد افت غیرمفید 115 تومان از بهای خرید تضمینی گندم کسر می شود) و کسر هزینه های آن بر مبنای جدول مذکور حدود هشت میلیون تومان در هر هکتار درآمد خالص کشاورز خواهد بود.

بیشتر اراضی کشاورزی در کردستاندر قطعات کوچک است و اگر حتی میانگین برای هر کشاورز دیم کار استان 6 هکتار در نظر بگیریم به طور متوسط 48 میلیون تومان فقط از کشت گندم دیم درآمد نصیب کشاورز استان می شود.

برداشت گندم در کردستان 10 تیر ماه از شهرستان کامیاران آغاز شد و درمناطق سردتر استان هم چون برخی از بخش ها و روستاهای شهرستان های دیواندره و بیجار هنوز آغاز نشده است و از دوم، سوم مرداد به بعد عملیات برداشت در این مناطق هم شروع می شود.

روال برداشت گندم در روستاهای استان بدین گونه است که یک یا چند دستگاه کمباین با توجه به سطح زیرکشت گندم؛ از مزرعه ای کار خود را آغاز می کنند و سپس به مزارع همجوار آن می روند.

24 تیرماه سال جاری به یکی از مزارع گندم روستای سرنوده از توابع بخش مرکزی شهرستان سنندج رفتیم که کمباین مشغول کار بود. صاحب کمباین و رانندگان آن در حال تعمیر آن بودند. وجود تخته چوبی در لابه لای خوشه های گندم موجب توقف دندانه‌های کمباین شده بود.

این کمباین جزو ماشین آلات جدید و نوسازی شده و مدل 1400 بود که مالک آن در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ظرفیت مخزن هر کمباین را یک تن و 500 کیلوگرم خواند و اظهار کرد: وضعیت تولید امسال بسیار مطلوب است به گونه ای که مزارع گندم دیمی در سنندج داشتیم که در هکتار 2 بار مخزن را تخلیه کردیم.

فرزاد شکیبا با اشاره به اینکه هزینه کرایه کمباین برای برداشت گندم دیم در سنندج 2 میلیون تومان است، افزود: کمباین ما مدل جدید و ساخت ایران است و یکی از مشکلات آن کیفیت پایین قطعات آن بوده که مجبور به تعویض آن هستیم و این مسئله هزینه زیادی را بر ما تحمیل کرده است.

وی با بیان اینکه برای خرید کمباین تسهیلات بانکی دریافت کرده است، اضافه کرد: یکی از مشکلات کمباین داران به نبود خدمات پس از فروش این ماشین بر می گردد.

فعالیت هر کمباین در مزرعه مستلزم وجود 2 راننده است که به طور شیفتی فعالیت کنند که به گفته شکیبا هزینه راننده امسال به هر ماه 30 تا 40 میلیون تومان رسیده است.

یکی از رانندگان این کمباین خود از اهالی روستای ابراهیم آباد گروس از توابع شهرستان بیجار بود در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در منطقه ما امسال گندم از دوم و سوم مرداد به بعد برداشت می شود و تا فرارسیدن این زمان رانندگی کمباین را انجام می دهم و به سایر شهرستان های استان می روم.

محمدعلی یاری با اشاره به اینکه 17 هکتار سطح زیرکشت گندم دارد، افزود: گندم دیم بیجار امسال نسبت به سایر نقاط استان بهتر و باکیفیت تر است و عملکرد بیشتری هم خواهد داشت.

این کشاورز بیجاری ادامه داد: امسال شرایط تولید گندم بسیار مطلوب بوده ولی در مجموع همواره کشاورزان درآمدشان نسبت به هزینه هایی که می کنند اندک است و امسال با افزایش تولید امیدوار به افزایش درآمد و جبران هزینه های انجام شده هستیم.

براساس گفته تعدادی از کشاورزان، امسال هم دلالان برای خرید گندم اقدام کردند و از آنجا که محصول را به طور نقد از کشاورز خریداری می کنند، برخی از گندمکاران که نیاز مالی داشته و نمی توانند منتظر خرید توسط دولت و دریافت بهای آن(که گاهی تا 2 ماه طول می کشد) باشند، مجبور به تحویل دسترنجشان به دلالان می شوند.

تا این لحظه از تنظیم گزارش افزون بر سه هزار میلیارد و 34 میلیون تومان گندم مازاد بر نیاز از کشاورزان کردستانی خریداری شده است ولی مبلغی بابت بهای این محصول خریداری شده به حساب گندمکاران واریز نشده است.

بیشتر کشاورزان استان تمایل دارند محصول خود را به مراکز خرید دولتی و شبکه تعاون روستایی تحویل دهند تا همواره از یارانه‌هایی که بابت کود و سموم شیمایی و بیمه به آنها تعلق می گیرد، برخوردار شوند.البته ناگفته نماند بیشتر کشاورزان استان تمایل دارند محصول خود را به مراکز خرید دولتی و شبکه تعاون روستایی تحویل دهند تا همواره از یارانه‌هایی که بابت کود و سموم شیمایی و بیمه به آنها تعلق می گیرد، برخوردار شوند.

کردستان بالاترین سطح زیرکشت گندم دیم را در سطح کشور به خود اختصاص داده است و بی شک افزایش و کاهش این محصول تاثیر بسزایی در تامین این قوت غالب ایرانی ها می گذارد بنابراین هر گونه اقدامی در راستای افزایش تولید و همچنین ارتقای کیفیت این محصول با اجرای طرح های آبیاری تکمیلی، توسعه مکانیزاسیون و تقویت خاک اثر مثبتی برای کل کشور به دنبال خواهد داشت.

کارشناسان اقتصادی علت افزایش تورم بالای کردستان نسبت به دیگر استان های کشور را در سهم بالای بخش خدمات در اقتصاد استان اعلام کردند لذا با تمرکز بیشتر بر اقتصاد کشاورزی در این استان که ظرفیت بالایی هم در این بخش دارد می توان شاهد افزایش تولید و کنترل و مهار تورم در آن بود.