بزرگنمايي:

عصر کرد - یک مطالعه جدید هشدار می‌دهد که تغییرات آب و هوایی می‌توانند موجب ایجاد سونامی‌های مرگبار غول پیکر از قطب جنوب شوند، چرا که لغزش در رسوبات زیر بستر دریای جنوبگان می‌تواند با گرم شدن اقیانوس‌ها این سونامی‌های عظیم را رقم بزند.

به نقل از اسپیس، یک مطالعه جدید هشدار می‌دهد که تغییرات آب و هوایی می‌توانند سونامی‌های غول پیکری را در اقیانوس جنوبی با ایجاد لغزش‌های زیر آب در جنوبگان ایجاد کنند.
جنوبگان یا قاره جنوبگان(Antarctica) قاره‌ای در قطب جنوب زمین است. این قاره سردترین جای زمین است و کمابیش همه سطح آن با یخ پوشیده شده ‌است. جنوبگان پنجمین قاره بزرگ زمین پس از آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است، ولی با این وجود کمترین جمعیت انسانی را میان همه قاره‌ها دارد. همچنین بلندترین میانگین بلندی، کمترین میانگین رطوبت و پایین‌ترین میانگین دما در میان همه قاره‌های جهان به این قاره تعلق دارد.
بالغ بر 80 درصد از ذخایر آب شیرین کره زمین در جنوبگان قرار دارد. در این قاره، نزدیک به 30 کشور نزدیک به 70 پایگاه پژوهشی دارند که 40 پایگاه سالانه یا همیشگی و 30 پایگاه تابستانی هستند.
اکنون دانشمندان با حفاری در هسته‌های رسوبی صدها متری زیر بستر دریا در جنوبگان دریافتند که در دوره‌های قبلی گرمایش جهانی(3 میلیون سال پیش و 15 میلیون سال پیش) لایه‌های رسوبی سست تشکیل شده و می‌لغزند تا امواج عظیم سونامی را به سواحل آمریکای جنوبی، نیوزیلند و جنوب شرقی آسیا بفرستند.
از آنجایی که تغییرات آب و هوایی اقیانوس‌ها را گرم می‌کند، پژوهشگران فکر می‌کنند این احتمال وجود دارد که این سونامی‌ها یک بار دیگر ایجاد شوند.
جنی گیلز، مدرس هیدروگرافی و اکتشاف اقیانوس در دانشگاه پلیموث در بریتانیا در بیانیه‌ای گفت: رانش زمین‌های زیر دریا یک خطر بزرگ با پتانسیل ایجاد سونامی است که می‌تواند منجر به تلفات جانی شود.
وی افزود: یافته‌های ما نشان می‌دهد که چگونه باید فوراً درک خود را از چگونگی تأثیر تغییرات آب و هوایی جهانی بر ثبات این مناطق و پتانسیل سونامی‌های آینده افزایش دهیم.
پژوهشگران برای اولین بار در سال 2017 در شرق دریای راس(Ross) شواهدی از زمین‌لغزش‌های باستانی در جنوبگان پیدا کردند. در زیر این زمین‌لغزش‌ها لایه‌هایی از رسوبات ضعیف مملو از موجودات دریایی فسیل‌شده به نام فیتوپلانکتون وجود دارد.
دانشمندان در سال 2018 به این منطقه بازگشتند و برای استخراج هسته‌های رسوبی در اعماق بستر دریا حفاری کردند. این حفاری‌ها توسط فرو کردن استوانه‌های بلند و نازکی در پوسته زمین انجام می‌شود که لایه به لایه تاریخ زمین شناسی منطقه را نشان می‌دهد.
دانشمندان با تجزیه و تحلیل این هسته‌های رسوبی دریافتند که لایه‌های رسوبی ضعیف طی دو دوره، یکی در حدود سه میلیون سال پیش در گرمای اواسط دوره پلیوسن و دیگری تقریباً 15 میلیون سال پیش در طول آب و هوای مطلوب دوره میوسن تشکیل شده‌اند.
در طول این دوره‌ها، آب‌های اطراف قطب جنوب سه درجه سانتی‌گراد گرمتر از امروز بوده که منجر به انفجار جمعیت جلبک‌ها شده که پس از مرگ، بستر دریا را با رسوبی غنی و لغزنده پر کرده‌اند و این منطقه را مستعد ابتلا به رانش زمین کردند.
رابرت مک‌کی، مدیر مرکز تحقیقات جنوبگان در دانشگاه ویکتوریا ولینگتون و دانشمند ارشد برنامه بین‌المللی اکتشاف اقیانوسی Expedition 374 که هسته‌های رسوبی را در سال 2018 استخراج کرد، گفت: در طول آب و هوای سرد بعدی و عصر یخبندان، این لایه‌های لغزنده توسط لایه‌های ضخیم شن درشتی که توسط یخچال‌ها و کوه‌های یخ تحویل داده شده بود، پوشانده شدند.
محرک دقیق زمین‌لغزش‌های زیر آب در گذشته در این منطقه به طور قطع مشخص نیست، اما پژوهشگران محتمل‌ترین عامل را پیدا کرده‌اند که همان آب شدن یخ‌های یخچال‌های طبیعی بر اثر گرم شدن آب و هوا است. پایان دوره‌های یخبندان دوره‌ای زمین موجب کوچک شدن و عقب‌نشینی ورقه‌های یخی شد و بار صفحات تکتونیکی زمین را سبک کرد و آنها را در فرآیندی به نام «بازگشت ایزواستاتیک» به سمت بالا بازگرداند.
پس از تشکیل لایه‌های رسوبی ضعیف به مقدار کافی، رشد قاره‌ای قطب جنوب زمین‌لرزه‌هایی را برانگیخت که باعث شد شن‌های درشت بالای لایه‌های لغزنده از لبه فلات قاره بیرون بریزند که همین موجب رانش زمین و ایجاد سونامی شد.
مقیاس و اندازه امواج اقیانوس باستانی مشخص نیست، اما دانشمندان به دو رانش زیر دریا اشاره می‌کنند که سونامی‌های عظیمی را ایجاد کرده و باعث تلفات جانی قابل توجهی شده است. اولی سونامی «گرند بنکس» در سال 1929 که امواجی به ارتفاع 13 متر ایجاد کرد و حدود 28 نفر را در سواحل نیوفاندلند کانادا کشت و دوم سونامی در پاپوآ گینه نو در سال 1998 که امواجی به ارتفاع 15 متر ایجاد کرد و 2200 نفر را قربانی کرد.
با توجه به اینکه لایه‌های زیادی از رسوب در زیر بستر جنوبگان مدفون شده‌اند و یخچال‌های طبیعی بالای آب نیز به آرامی ذوب می‌شوند، پژوهشگران هشدار می‌دهند که اگر واقعا ذوب آنها در گذشته باعث ایجاد سونامی‌ها شده باشد، رانش‌های زمین و سونامی‌ها در آینده ممکن است دوباره اتفاق بیفتند.
مک‌کی می‌گوید: همان لایه‌ها هنوز در فلات بیرونی قاره وجود دارند. بنابراین برای رخ دادن تعداد بیشتری از این رانش‌ها نقطه‌ی آغاز است، اما سوال بزرگ این است که آیا محرک این رویدادها هنوز در جریان است یا خیر.
وی افزود: ما بازگشت ایزواستاتیک را به عنوان یک محرک بالقوه منطقی در نظر می‌گیریم، اما می‌تواند یک شکست تصادفی باشد یا تغییرات آب و هوایی در جریان‌های اقیانوسی باعث فرسایش رسوب در مکان‌های کلیدی در فلات قاره می‌شوند که می‌توانند موجب این اتفاق شوند. این‌ها چیزهایی است که ما می‌توانیم از مدل‌های رایانه‌ای برای ارزیابی در مطالعات آتی استفاده کنیم.
این مطالعه به تازگی در مجله Nature Communications منتشر شده است.