بزرگنمايي:

عصر کرد - خبرگزاری فارس استان کردستان/ محمد باباخانی- دکتری علوم اقتصادی، تعداد زیادی از کشورهای دنیا برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی در سرزمین خود اقدام به ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی کرده اند، مناطقی که در آن مقررات دست و پاگیر کمتری وجود دارد و همین امر به انجام فعالیت تجاری و صنعتی در آن سرعت بخشیده است و این شرایط سرمایه‌گذاران زیادی را به این محدوده‌ها کشانده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
به منظور سامان‌بخشی و توسعه و ایجاد مناطق آزاد و تصویب مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ایران در تابستان سال 1371 تشکیل شد، هر چند قبل از این مهم سه منطقه آزاد کیش، قشم و چابهار در سال‌های 1368 تا 1370 در راستای برنامه اول توسعه کشور فعالیت خود را آغاز کرده بودند.
هم اکنون تعداد مناطق آزاد فعال در کشور به 8 منطقه رسیده است و 7 منطقه دیگر هم مصوب شده است، در حال حاضر تعداد مناطق آزاد فعال در ایران به 15 منطقه افزایش یافته است.
اساسنامه منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی بانه ـ مریوان در 26 دی ماه 1401 با تایید شورای نگهبان، توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شد. منطقه آزاد بانه ـ مریوان جمعاً 5500 هکتار مساحت دارد که حدود 2000 هکتار آن در محدوده شهرستان بانه و 3500 هکتار آن در محدوده شهرستان مریوان قرار دارد. ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی بانه ـ مریوان می‌تواند بستر لازم برای ورود به مرحله جهش اقتصادی در نظریه رشد اقتصادی روستو را فراهم آورد.
در ادامه به بطور خلاصه ضمن توضیح مراحل ماقبل جهش و مرحله جهش اقتصادی، به نقش ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی بانه- مریوان در فراهم آوردن شرایط جهش اقتصادی در استان کردستان می‌پردازیم.
مرحله شرایط ماقبل جهش
روستو برای توجیه جریان توسعه اقتصادی از دیدگاه تاریخی استفاده می‌کند و معتقد است توسعه اقتصادی پنج مرحله دارد و هریک از کشورها یا مناطق در یکی از این مراحل رشد قرار گرفته اند. پنج مرحله رشد اقتصادی روستو عبارتند از: 1-جامعه سنتی 2- شرایط ماقبل جهش 3- جهش 4- حرکت بسوی بلوغ اقتصادی 5- دوران مصرف انبوه
با توجه به ویژگی‌هایی که جوامع در هریک از این مراحل دارند، به نظر می رسد در حال حاضر شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کردستان با ویژگی‌های مناطق یا کشورهای که در محله دوم یا مرحله شرایط ماقبل جهش قرار دارند انطباق بیشتری دارد.
با توجه به مطالعات روستو در مرحله ماقبل جهش، در منطقه سرمایه‌های بالاسری اقتصادی بویژه در بخش حمل و نقل به منظور گسترش و توسعه بازار، استفاده بیشتر و مطلوبتر از منابع، ایجاد شده‌اند.
استان کردستان در یک دهه اخیر در زمینه زیرساخت‌های حمل و نقل از جمله کریدور شمال - جنوب، اتصال به شبکه ریلی کشور، بهبود راه‌های مواصلاتی رشد قابل قبولی داشته است، بطوری که در مطالعات آمایش سرزمین استان کردستان با استفاده از جداول داده – ستانده، بخش حمل نقل دارای مزیت نسبی بالای بوده و بعنوان یک پیشران توسعه مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین در مرحله ماقبل جهش انتقال تکنولوژی و مکانیزاسیون به بخش کشاورزی صورت گرفته و کارائی این بخش را افزایش می‌دهد، امروزه بخش کشاورزی از نظر ضریب استفاده از مکانیزاسیون و ادوات کشاورزی در وضعیت خوبی قرار دارد بطوری که ارزش افزوده بخش کشاورزی سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی استان (حدود 27 درصد) را بخود اختصاص داده است.
در مرحله ماقبل جهش اکتشاف و استخراج مواد اولیه معدنی نیز افزایش پیدا می‌کند. در این زمینه هم استان کردستان در یک دهه اخیر پیشرفت بسیار خوبی داشته است، بطوری که معادن طلای قروه و سقز، معادن سنگ آهن در بیجار، قروه و سقز، معادن منگنز و... مورد بهره برداری قرار گرفته و عمدتا بعنوان مواد اولیه خام به سایر استان‌ها و یا خارج کشور صادر می‌شود، بنابراین می‌توان گفت از دیدگاه نظریه رشد رستو استان کردستان در فرایند رشد و توسعه اقتصادی در مرحله ماقبل جهش قرار دارد و برای ورود به مرحله جهش شرایطی لازم هست که در ادامه به آن می‌پردازیم.
مرحله جهش take-off
مرحله جهش، ابتدای یک حرکت مهم در زندگی اقتصادی و اجتماعی جامعه است و یک انقلاب صنعتی همراه با تغییرات رادیکال در روش‌های تولید قدیمی است. این مرحله ظاهرا می‌بایستی بسیار کوتاه باشد و تنها در فاصله دو دهه یا بیست سال خاتمه یابد.
مرحله جهش نیازمند پیش‌شرط‌هایی دارد که بدون وجود آنها جهش روی نخواهد داد. سه پیش شرط برای جهش لازم است که در ادامه به آن اشاره می‌شود و به نقش ایجاد منطقه آزاد برای فراهم آوردن این پیش‌شرط‌ها می‌پردازیم.
افزایش نرخ سرمایه‌گذاری از 5 درصد یا کمتر به بیش از 10 درصد درآمد ملی و یا تولید خالص ملی، توسعه یک یا چند واحد صنعتی تولید کننده ماشین آلات و سایر محصولات صنعتی با نرخ رشد بسیار زیاد
وجود چارچوب لازم نهادی و سازمانی برای ایجاد شرایط لازم برای گسترش بخش مدرن اقتصادی و پیش‌شرط افزایش نرخ سرمایه‌گذاری و نقش منطقه آزاد
همانطور که گفته شد، از نظر روستو اولین پیش شرط ورود به مرحله جهش افزایش نرخ سرمایه‌گذاری به بیش از 10 درصد درآمد ملی است. با توجه به نتایج حساب‌های منطقه استان کردستان متاسفانه در حال حاضر نرخ سرمایه‌گذاری در استان کردستان کمتر از 3 درصد تولید ناخالص داخلی است و ناگفته پیداست استان کردستان فاقد این پیش شرط است. اما خوشبختانه مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت ایجاد مناطق آزاد تجاری - صنعتی افزایش سرمایه‌گذاری در این مناطق است که این امر خود به دلیل وجود مزیت‌های سرمایه‌گذاری از جمله معافیت‌های بلند مدت مالیاتی، امکان صادرات آسان‌تر، اخذ سریع‌تر مجوزهای قانونی، امکان سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این مناطق و ... است.
شاید بتوان گفت تصویب و اجرای منطقه آزاد تجاری - صنعتی بانه ـ مریوان در این برهه از زمان که دولت قادر نیست بطور مستقیم در صنایع مادر سرمایه‌گذاری هنگفت داشته باشد، برای اقتصاد استان کردستان مانند یک معجزه اقتصادی و یک کاتالیزور توسعه بسیار قوی عمل کند.
سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد بانه و مریوان می‌تواند در مدت زمان کوتاهی نرخ سرمایه‌گذاری استان کردستان را افزایش داده و این پیش شرط مهم مرحله جهش اقتصادی را فراهم کند.
پیش شرط توسعه یک یا چند واحد صنعتی و نقش منطقه آزاد
روستو توسعه بخش‌های پیشتاز اقتصاد را برای توسعه همه جانبه اقتصاد ضروری دانسته و آنرا ستون فقرات کنده شدن از مرحله جهش می‌داند. ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی بانه و مریوان از طرق زیر می‌تواند زمینه دستیابی به این پیش شرط ورود به مرحله جهش را فراهم کند:
الف- در وهله اول، ایجاد منطقه آزاد با افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و ورود بنگاه‌های اقتصادی به این منطقه، بصورت مستقیم نرخ سرمایه‌گذاری استان کردستان را افزایش می‌دهد و خود سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی بعنوان یک پیشران مهم اقتصادی مطرح است.
ب- در وهله دوم، منطقه آزد تجاری- صنعتی بانه و مریوان با دسترسی به بازار کشورهای همسایه و استفاده از امتیازاتی نظیر تخفیفات گمرکی و ... شرایط لازم برای صادرات بیشتر کالاهای تولید شده توسط بنگاه‌های واقع در منطقه آزاد و سطح استان کردستان فراهم می‌کند و این خود به افزایش سطح استغال، تولید و نهایتا گسترش بخش‌های پیشران منجر خواهد شد.
ج- در وهله سوم، منطقه آزاد واردات کالاهای سرمایه‌ای و تکنولوژی به منطقه آزاد و مناطق پیرامونی را راحت‌تر نموده و می‌تواند زمینه رشد صنایع پیشران موجود در استان از جمله صنایع فولاد، پتروشیمی و محصولات کشاورزی را فراهم آورد.
پیش شرط چارچوب نهادی و سازمانی مناسب و نقش منطقه آزاد
آخرین شرط مورد نیاز برای جهش اقتصادی، وجود چهارچوب نهادی، سازمانی و فرهنگی مناسب برای تشویق و تهییج بخش‌های مدرن اقتصادی است. با توجه به ماده 5 اساسنامه مناطق آزاد تجاری - صنعتی بانه – مریوان، اهداف سازمان شامل جذب و توسعه سرمایه‌گذاری، تسهیل تولید و تجارت، اشتغال‌زایی، افزایش صادرات غیرنفتی، توسعه زیرساخت‌های منطقه، ارتقای متوازن اندازه تجارت خارجی، جذب و توسعه فناوری‌های نوین، تنوع بخشیدن به روش‌های تامین منابع مالی مورد نیاز توسعه منطقه با تاکید از خارج است.
در واقع سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی بعنوان یک واحد سازمانی و یک نهاد اقتصادی ـ اجتماعی می‌تواند از یک طرف با آموزش‌های مناسب، زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی متناسب با مناطق آزاد از جمله ترویج روحیه تمایل به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری افراد جامعه را فراهم کند و از طرف دیگر با انتقال روش مدیریت علمی و تکنولوژی بنگاه‌های اقتصادی خارجی، بسترهای لازم برای توسعه و رشد بنگاه‌های اقتصادی منطقه و استان ایجاد کند.
و اما...
با توجه به نظریه رشد روستو، اقتصاد استان کردستان به دلیل نرخ سرمایه‌گذاری پایین و عدم وجود صنایع پیشران توسعه در مرحله ماقبل جهش قرار دارد. در مرحله ماقبل جهش، اقتصاد جامعه در دام تعادل در سطح پایین و مبتنی بر بخش کشاورزی و خام‌فروشی قرار دارد و برای خروج از این شرایط و رشد اقتصادی نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت و مدام در بخش‌های صنعتی و پیشران جامعه وجود دارد.
ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی بانه ـ مریوان می‌تواند پیش شرط اولیه برای ورود به مرحله جهش اقتصادی یعنی افزایش نرخ سرمایه‌گذاری به بیشتر از 10 درصد تولید ناخالص داخلی را محقق کند. همچنین سازمان منطقه آزاد می‌تواند زمینه گسترش بخش‌های پیشران توسعه استان ازجمله فولاد، پتروشیمی و گردشگری را فراهم کند.
بنابراین ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی در استان کردستان و با بهره‌گیری از مدیران توانمند و دلسوز می‌تواند به بعنوان یک معجزه اقتصادی و یک کاتالیزور توسعه اقتصادی استان عمل کند و مسیر توسعه کردستان را بسیار هموار و کوتاه‌تر نماید.
انتهای پیام/2330/71