عصر کرد - تسنیم / آمار گزش سگ‌های ولگرد در کرمانشاه به وضعیت نگران‌کننده رسیده، اما برنامه مدیریت جمعیت کُند پیش می‌رود و کارشناسان ریشه این بحران را در معضل زباله‌خواری و ضعف در مدیریت پسماندها و مسائل فرهنگی می‌دانند.
سایه سگ‌های ولگرد مدت‌هاست که از یک معضل شهری ساده فراتر رفته و به تهدیدی سه‌گانه برای سلامت عمومی، تعادل زیست‌محیطی و امنیت روانی جامعه در استان کرمانشاه تبدیل شده است و با بازگشایی مدارس خطر حمله سگ‌های ولگرد، بلاصاحب یا پرسه زن، نگرانی‌ها در این زمینه را برای والدین دوچندان کرده است.
آمارهای رسمی در استان زنگ خطر را به وضوح به صدا درآورده‌اند و افزایش نگران‌کننده موارد گزش آن هم با ثبت موارد فوتی، چالشی جدی را پیش روی مدیران قرار داده است اما وضعیت موجود و شدت گرفتن هر روز این معضل، نشانی از اراده مسئولان برای این چالش ندارد.
اما خطر تنها محدود به انتقال بیماری‌های شناخته شده مانند هاری و لیست هیداتید نیست؛ دفع غیراصولی زباله‌ها تبدیل به سفره‌ای همگانی برای این حیوانات شده و مهم‌تر از آن، آمیزش سگ‌های ولگرد با گرگ‌های بومی، گونه جدید و درنده‌ای به نام «گرگاس» را متولد کرده است که به لحاظ هوش و درندگی، بقای حیات وحش منطقه را تهدید می‌کند.
البته در کنار کم‌توجهی دستگاه‌های مربوطه، مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز به این چالش جدی دامن می‌زنند و گاهی برخی حامی‌نماها با حمایت بی‌جا و حتی غذا رساندن به این حیوانات مشکل را پیچیده‌تر می‌کنند و محیطی که اساسا برای زندگی انسان تعریف شده به محل زندگی سگ‌های ولگرد تبدیل شده است.
از طرف دیگر در شرایطی که دستورالعمل‌های مدیریتی مشخصی برای زنده‌گیری و عقیم‌سازی وجود دارد، این سؤال مطرح می‌شود که چرا چرخ اجرای برنامه‌ها کُند می‌چرخد؟ این گزارش به ابعاد بحران، موانع اجرایی و راه‌حل‌های حیاتی برای مقابله با این پدیده می‌پردازد که بقای اکوسیستم بومی و سلامت شهروندان را گروگان گرفته است.
بازار
«گرگاس»؛ درنده‌ای قوی‌تر از گرگ و هوشمندتر از سگ
سعید دزفولی‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه با تاکید بر نقش مدیریت پسماندها در کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد اظهار کرد: یکی از عوامل مهم افزایش تعداد سگ‌های بلاصاحب، دفع غیر اصولی زباله‌ها و پسماندها در اطراف شهرها و روستاها است که این پسماندها به عنوان منبع غذایی برای این حیوانات عمل می‌کنند. از طرفی، نرخ زاد و ولد بالای سگ‌ها این مشکل را تشدید می‌کند.
دزفولی‌نژاد همچنین به پیامدهای زیست‌محیطی افزایش سگ‌های ولگرد اشاره کرد و گفت: یکی از نگرانی‌های مهم، آمیزش سگ‌های ولگرد با حیوانات وحشی از جمله گرگ‌ها است که منجر به ایجاد گونه‌ای جدید به نام گرگاس شده است. این گونه به لحاظ درندگی از گرگ‌ها قوی‌تر و از سگ‌ها هوشمندتر است. افزایش جمعیت گرگاس‌ها می‌تواند به رقابت و اختلال در چرخه زیست‌محیطی منجر شده و تعادل جمعیت گوشت‌خواران بومی مانند گرگ و روباه را به هم بزند.
وی افزود: تغییرات جمعیتی در گوشت‌خواران موجب کاهش گونه‌های گرگ بومی و افزایش جمعیت علف‌خواران می‌شود که این موضوع به تخریب ذخایر گیاهی و برهم خوردن چرخه زیست‌محیطی منجر خواهد شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه بر ضرورت تدوین و اجرای برنامه‌ای منسجم برای مدیریت سگ‌های ولگرد تاکید کرد و گفت: بهترین راهکارهای موجود شامل زنده‌گیری، عقیم‌سازی، و در موارد ضروری اقدامات انسانی مانند یوتانایز (مرگ بدون درد) و دفن بهداشتی است. همچنین فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد از دیگر مولفه‌های حیاتی در مدیریت این معضل به شمار می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه این معضل هنوز به مرحله بحران نرسیده و اگر به موقع مدیریت شود، می‌توانیم سلامت جامعه و محیط زیست استان را حفظ کنیم.
5400 گزش سگ در یک سال
سعید سلیم ساسانی، مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری کرمانشاه نیز با ارائه آماری مستند از افزایش چشمگیر موارد گزش توسط سگ‌های ولگرد در سال‌های اخیر خبر داد و اظهار کرد: طبق گزارش‌های رسمی، تعداد موارد گزش توسط سگ‌های ولگرد از سال 1395 تاکنون روندی افزایشی داشته است، به‌گونه‌ای که در سال 1395 حدود 3965 مورد گزش گزارش شده و هر سال افزایش داشته تا اینکه این رقم در سال 1403 به 7307 مورد رسیده است و سهم عمده یعنی نزدیک به 75 درصد این موارد مربوط به سگ‌هاست.
وی افزود: متأسفانه در چهار سال اخیر شهرستان‌های گیلان‌غرب، کرمانشاه و کنگاور هر کدام یک مورد فوتی ناشی از این گزش‌ها ثبت شده است. 69 درصد از این موارد مربوط به مناطق روستایی و 31 درصد مربوط به مناطق شهری است که علاوه بر هزینه‌های درمانی سنگین برای دانشگاه علوم پزشکی، ناامنی روانی و اضطراب قابل توجهی را برای شهروندان ایجاد می‌کند.
مدیرکل دفتر امور شهری استانداری کرمانشاه با اشاره به دستورالعمل مصوب سال 1401 برای مدیریت سگ‌های ولگرد بیان کرد: بر اساس این دستورالعمل، شهرداری‌ها موظف به ایجاد مراکز نگهداری موقت سگ‌ها هستند که طی چهار مرحله شامل زنده‌گیری، واکسیناسیون و انگل‌زدایی، قرنطینه و در نهایت رهاسازی یا در موارد خاص مرگ با ترحم اقدام می‌کنند. این پروسه با هدف کنترل جمعیت و کاهش خطرات بهداشتی انجام می‌شود.
سلیم ساسانی تأکید کرد: هرچند دستورالعمل برنامه‌ریزی شده و در قانون برنامه هفتم توسعه نیز بر تدوین آیین‌نامه‌ای منسجم توسط وزارت کشور تاکید شده، اما اختلاف‌نظر میان دستگاه‌ها باعث تأخیر در تصویب نهایی آن شده است. با این حال، ما همچنان بر اجرای دستورالعمل سال 1401 به عنوان ملاک عمل اصرار داریم.
وی درباره مشکلات اجرایی گفت: شهرداری‌ها به دلیل پیچیدگی و هزینه‌های بالا در اجرای این برنامه با چالش‌هایی مواجه هستند و یکی از عوامل مهم افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد، عدم مدیریت صحیح پسماندهای شهری و روستایی است که منبع تغذیه این حیوانات محسوب می‌شود.
6745 قلاده سگ مدیریت شد، اما کافی نیست
مدیرکل دفتر امور شهری استانداری کرمانشاه در خصوص اقدامات صورت گرفته افزود: در 6 ماهه نخست امسال، شهرداری کرمانشاه موفق به زنده‌گیری و مدیریت بیش از 6745 قلاده سگ ولگرد شده است، اما این اقدامات هنوز کافی نیست و نیازمند همکاری بیشتر و پیگیری مستمر در سطوح مختلف مدیریت شهری و استانی هستیم.
سلیم ساسانی با اشاره به مرکز نگهداری سگ‌ها در جاده سراب نیلوفر کرمانشاه گفت: این مرکز با وسعت حدود 4000 متر مربع، ظرفیت مناسبی برای ساماندهی این موضوع دارد و استانداری برنامه‌ریزی کرده تا جلسات منظم کارگروه با حضور شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و سازمان‌های مرتبط برگزار شود تا بر روند اجرای دستورالعمل نظارت شود.
وی تاکید کرد: حل این مشکل نیازمند مشارکت فعال همه‌جانبه مردم، شهرداری‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه‌های اجرایی است. فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی کلید اصلی موفقیت در کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد و کاهش پیامدهای بهداشتی و اجتماعی آن است.
مراجعه 25 نفر به دلیل گازگرفتگی سگ به پزشکی قانونی
آمار مربوط به پزشکی قانونی نیز از افزایش سگ‌گزیدگی و به تبع تعداد سگ‌های ولگرد حکایت دارد به طوری که بهتاش خانی‌آباد، مدیرکل پزشکی قانونی استان کرمانشاه اظهار کرد: در پنج ماه ابتدای امسال 25 مصدوم ناشی از «گازگرفتگی سگ» برای معاینه و تعیین خسارت به مراکز پزشکی قانونی استان کرمانشاه مراجعه کردند.
وی عنوان کرد: از این تعداد 6 زن و 19 مرد بوده‌اند که آمار نسبت به مدت مشابه در سال 1403 که تعداد آن 16 مورد شامل 15 مرد و یک زن بوده است، افزایش داشته است.
مدیرکل پزشکی قانونی استان کرمانشاه با بیان اینکه بیماری هاری، نوعی بیماری ویروسی است که از بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده و موجب مرگ می‌شود، گفت: مردم باید گزش و گاز گرفتگی حیوانات را اعم از اهلی و وحشی جدی بگیرند چراکه هر گونه سهل انگاری اعم از مراجعه دیرهنگام یا مراجعه نکردن به مراکز بهداشتی در این زمینه ممکن است منجر به بروز بیماری هاری و مرگ شود.