عصر کرد - پژوهشی که ادعا می‌کرد تپه‌ی باستانی گونونگ پادانگ در اندونزی قدیمی‌ترین هرم دنیا و ساخت دست انسان است، از سوی مجله ناشر مقاله سلب اعتبار شد.

ناشر آمریکایی پژوهشی که ادعا می‌کرد تپه‌ی گونونگ پادانگ در اندونزی ممکن است یک مکان باستانی و «قدیمی‌ترین هرم دنیا» باشد، اصالت علمی مطالعه را به چالش کشید. ناشر این ادعای جسورانه را پس گرفته و مقاله را سلب اعتبار کرده است.
مطالعه که آبان ماه 1402 در مجله‌ی Archaeological Prospection منتشر شد، ادعا می‌کرد که بر اساس شواهد موجود، عمیق‌ترین لایه در محوطه‌ی باستانی گونونگ پادانگ در زمانی حدود 27 هزار سال پیش به دست انسان شکل گرفته است.
منتقدان مطالعه می‌گویند قدمت حضور انسان در گونونگ پادانگ نه بر اساس مصنوعات کشف‌شده، بلکه بر اساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن خاک برداشت‌شده از نمونه‌های حفاری، به اشتباه تعیین شده است. وایلی، ناشر آمریکایی این مجله، دوشنبه 28 اسفند با اشاره به همین استدلال، اطلاعیه‌ی سلب اعتبار مقاله را منتشر کرد.
گونونگ پادانگ عموماً به عنوان یک آتشفشان غیرفعال در نظر گرفته می‌شود و باستان‌شناسان می‌گویند سفالین‌های کشف‌شده در محوطه نشان می‌دهد که انسان‌ها برای چند صد سال یا بیشتر از آن مکان استفاده کرده‌اند، اما قدمت این محوطه به 27 هزار سال حتی نزدیک هم نیست. اهرام جیزه در مصر فقط حدود 4500 سال قدمت دارند.
به گزارش نیویورک‌تایمز، سلب اعتبار مقاله بر اساس تحقیقات چند ماهه انجام شد و ناشر می‌گوید مطالعه ناقص بود، زیرا نمونه‌های خاک بررسی‌شده «با هیچ‌یک از ویژگی‌ها یا مصنوعاتی که بتوان به‌طور موثق به‌عنوان انسان‌ساز یا ساخته‌شده به دست بشر تعبیر کرد، مرتبط نبود.»
برخی باستان‌شناسان در مصاحبه‌هایشان گفتند از سلب اعتبار مقاله استقبال می‌کنند. اما نویسندگان مطالعه آن را «ناعادلانه» خواندند و چهارشنبه در بیانیه‌ای اعلام کردند که تا حدی به این دلیل که لایه‌های خاک دربردارنده‌ی آثار باستانی است، نمونه‌های خاک آن‌ها «بی‌تردید به‌عنوان سازه‌های دست‌ساز انسان یا عوارض باستان‌شناسی شناخته می‌شود».

نویسندگان مقاله نوشته‌اند: «ما از جامعه‌ی دانشگاهی، سازمان‌های علمی و افراد مرتبط درخواست داریم تا در چالش با این تصمیم و رعایت اصول صداقت، شفافیت و انصاف در تحقیقات و انتشارات علمی، در کنار ما بمانند.»
دنی هیلمن ناتاویدجاجا، زمین‌شناس زلزله و نویسنده‌ی اصلی مطالعه، بلافاصله به درخواست برای اظهارنظر پاسخ نداد. وایلی (ناشر)، ایلین ارننوین و گرگوری سوکاس، دبیرهای مجله‌ی Archaeological Prospection نیز به درخواست‌های نیویورک‌تایمز برای اظهارنظر پاسخی نداده‌اند.
گراهام هنکوک، روزنامه‌نگار و یکی از حامیان برجسته‌ی تحقیقات ناتاویدجاجا در بیانیه‌ای اعلام کرد که او این عقب‌نشینی را به عنوان «علم شایسته، موجه یا منصفانه» نمی‌شناسد. او می‌گوید مجله به جای انتشار اعلامیه‌ی سلب اعتبار باید انتقادات وارده به این مقاله را منتشر می‌کرد، به گفته‌ی او این اقدام به خوانندگان امکان می‌داد که خودشان تصمیم بگیرند.
هنکوک، سازنده‌ی مجموعه مستند نت‌فلیکس «آخرالزمان باستانی» است و در سال 2022، برای ساخت اپیزودی درباره‌ی گونونگ پادانگ، با ناتاویدجاجا مصاحبه کرد. او می‌گوید: «علم نباید سرکوب شود.»
انجمن باستان‌شناسی آمریکا گفته است که مستند نتفلیکس آقای هنکوک «با اشاعه‌ی ادعاهای نادرست و اطلاعات غلط، حرفه‌ی باستان‌شناسی را بی‌ارزش می‌کند.» او با رد این نظر، استدلال می‌کند که باستان‌شناسان باید نسبت به نظریه‌هایی که اصالت علمی را به چالش می‌کشند، بازتر عمل کنند. نت‌فلیکس نیز به درخواست برای اظهارنظر درمورد سلب اعتبار پاسخ نداد.
مردم اندونزی مدت‌هاست که برای برگزاری مراسمات مذهبی اسلامی و هندو به گونونگ پادانگ سفر می‌کنند. یکی از روایت‌های ملی که این تپه را به‌ عنوان هرمی بسیار قدیمی به تصویر می‌کشد، در دوران سوسیلو بامبانگ یودهویونو، رئیس‌جمهور سابق که در سال 2014 از قدرت کناره‌گیری کرد، از سوی دولت مرکزی حمایت و تأمین مالی می‌شد. اما جانشین او، رئیس‌جمهور جوکو ویدودو، این بودجه را قطع کرد.
باستان‌شناسان در مصاحبه‌ها اعلام کردند که از سلب اعتبار استقبال می‌کنند؛ نوئل هیدالگو تان، باستان‌شناس در بانکوک که نگرانی درباره‌ی این مطالعه را به وایلی منتقل کرده بود، گفت که سلب اعتبار را «کاملاً مناسب» می‌داند، زیرا نتایج این مطالعه توسط شواهد تأیید نمی‌شود. او افزود: «مایه تأسف بود که مقاله به این مرحله برسد. اما بهتر بود که سلب اعتبار شود تا اینکه اصلاً چیزی در مورد آن گفته نشود.»
دوی راتنا نورهاجرینی، رئیس اداره حفاظت از میراث فرهنگی استان جاوه غربی، محل قرارگیری گونونگ پادانگ، می‌گوید نتیجه‌گیری این مطالعه باید با توجه به سلب اعتبار مورد بررسی مجدد قرار بگیرد. او در مصاحبه‌ای اعلام کرد سازه‌های گونونگ پادانگ در واقع لایه‌لایه و پلکانی هستند که یادآور تمدن‌های گذشته‌ی دور اندونزی است. اما قدمت آن‌ها ممکن است به اندازه‌ی ادعای مطالعه نباشد.